Цагийн зүү эргэж
Цадиг түүх хөвөрсөөр . . .
Эрт эдүгэй аль ч цагт "Хүн харилцааны шалгуурт тэмцэл" хэмээх хүчтэй өрсөлдөөн тасралтгүй үргэлжилнэ. Цусанд шингэсэн их ухаан хугарашгүй, шантаршгүй бас энэрэнгүй ажээ.
Бодончи мэргэний хочр дахь гэргийгээс төрсөн ууган хүнн Мэнэн Тудангийн ач Хайду нь хаан үширээнд суух хугацаандаа сүүлийн зургаан жил Жалайрын Тэлэгт баянд өсөрхөн өрнүүн тэмцэлдэж, түүнээс өш үүсгэн үр хүүхдийг нь боол болгон зарлигдсан билээ. Ихэс ноёд, язгууртнуудын татвар хураамжаар хааны санг бүрдүүлж ирснээр Хайду хааны эрх мэдлийг улам бүр зузаатгаж өгчээ. Тэлэгтийн хаантй хийсэн тэмцлийн үр дүнд амьдрал нь эмгэнэлтэйгээр төгссөн ч, түүний эсэн мэнд үлдсэн цорын ганц хүү нь эдүгээн их түүхийн нэрт өрлөг жанжин Мухулайн өвөг эцэг юм. Тэлэгт баяны хоёр хатан, дөрвөн татвар эмээс төрсөн хүүхдүүдээс амьд үлдсэн нэг нь амьдралын ахархан нугачаан дунд амьдралын тэмцэл, шалгуурын шуурганаар нэгэн жанжинг төрүүлсэн явдал юм. Тэлэгт баяны хор шар, баатар зориг, хурц тэмцэл нь ихэс ноёд дээдэстнүүдэд үнэтэй сургамж болж, тэднийг нэгтгэж чадсан явдал байлаа. Ноёдууд хэдэн сар тасралтгүй хуралдаад Хайду хааныг ширээнээс буулган түүний хүү Байшинхорыг залгамжлуулсан байв. Догшин хэмээх Байшинхор хаан эцгийн сэнтийд гурван жил залран хүнд өвчний улмаас тэнгэрт хальж , түүний хүү Тумбинайн сэцэн орыг нь эзлэн Монгол аймгаа удирдах болов.
Тумбинайн сэцэний бага хатнаас төрсөн Хабул хаан залуу насандаа хаан ширээнд залагдсанаас хойш Ханлиг аймгуудад харъяалагдах овгуудыг нэгтгэн эв нэгдлийг эрхэмлэн тэмцсээр иржээ. Түүний сүр хүч, алдар нэр нь овог аймаг, улс даяар түгэн алдаршиж байв. Нэгэн мянга нэг зуун гучин нэгэн оны намрын эх оров . . .