'Монголын нууц товчоон 'түүх'' хэмээх судрыг хэдэнтээ ч уншив даа. Ингэх явцдаа зарим мэдээлэлд эргэлзээ төрдөг байлаа. Энэ эргэлзээгээ хэрхэн тайлах талаар байнга санааширна. Товчоологдоогүй эх, бас их судрыг нь олно гэж найдна. Хүлээнэ. Гэхдээ бас зүгээр суухыг бодсонгүй. Ингээд XIII зууны Монголын түүхийн талаарх судар бичгүүдийг хөөн уншиж эхэллээ. Энэ бол энэхүү судрыг бүтээх ажлын их гараа. Хүмүүн төрөлт бидний өвөг өөр хоорондоо дүрс бичгийн аргаар мэдээлэл солилцож,бидний үеийнхэнд мэдээлэл илгээж байсан нь хадны зураг билээ. Гурван цэнхэрийн агуйд сүрлэг арслан заан зурж, бид заантай нэг цаг үед хамт амьдарч байлаа хэмээн өнгө дүрсээр шүлэглэн дуулж байсан тэр цагийн мэдээллийн ноттой болох нь Их нууруудын хотгороос арслан зааны соёог саяхан бид олсон явдал юм. Хэдэн мянган жилийн өмнө хүмүүн өвөг минь, арслан зааны сүрэгтэй мөр зэрэгцэн амьдарч байсан тухай мэдээлэл. Хүмүүн төрөлхтөний энэхүү мэдээлэл солилцооны анхдагч оролдлого болох дүрслэн зурах арга нь улам төгөлдөржсеөр нийтийн дүрслэх бичиг болтлоо хегжиж, улмаар цаашдаа авиа зүйлбэрийн тэмдэгт буй болгосоноор, шинжлэх ухааны ууган салбар хэлшинжлэлийн ухаан үүсчээ. Олон мянган овог аймгуудын хэл яриа өөр хоорондоо ондоо ондоо байсан тэр цагт нийт бүгдэд ойлгомжтой арга нь нэг утгат үгийг нэг тэмдэгтээр тэмдэглэх явдал байсан ажээ. Хадны зураг ихэвчлэн овог аймгуудын хилийн дээс дагуух нутагт байршилтай байсан гэх бөгөөд хад чулуу бүхий уул овооны аль нэгэн тэмдэгт газарт биеэ биеэдээ мэдээлэл зурж үлдээдэг байсан аж. Тухайлбал, нэг хүн дүрслээд, хажууд нь нэг ямаа зурсан байна гэж үзвэл тэр мэдээлэл нь танай нэг хун олзлогдлоо, нэг ямаагаар арилжина гэсэн утгатай. Нөгөө талынхан нь тэр зургийн зэрэгцээ нум сум харваж буй хүмүүн дүрсэлсэн байвал, бид арилжаа хийхгүй, наадахыгаа цааш харуул! гэсэн утга илэрхийлнэ. Ингэж л харилцана. Хадны зургаас бүхэл бүтэн үеийнхний, аль ч харь хэлтний түүхэн өгүүлэмжийн тухай романыг уншиж болно.