Хүн төрөлхтөн анх бий болсон цагаасаа өөрийн түүхийг бүтээж, үндэснийхээ онцлогт зохицсон өв соёл, сурган хүмүүжүүлэх ухааны баялаг туршлага хуримтлуулсан байдаг. Үүний адил Монголчууд бид нүүдлийн соёл иргэншилтэй, бусад улс үндэстнээс дэндүү ялгарах онцлогтой гэгээлэг өвөрмөц ард түмэн гэдгээ баталж зуун зууны туршид баяжуулан хадгалсаар ирсэн байна. Манай ард түмний хамгийн нандин чанар бол хүнээр хүн хийх арга ухааныг төгс эзэмшсэн түүнийгээ олон хэлбэрээр, ойлгомжтой байдлаар хүүхдийн нас, бие бялдар, хүсэл тэмүүлэлд нь тохируулан хүмүүжүүлж эцэг эхээ дээдэлдэг, ахас ихэсээ хүндэлдэг, ажил хөдөлмөрт шимтэн дурладаг, ахуй амьдралаа өөд авч явж чадахуйц иргэн, бие хүн болгон төлөвшүүлж байжээ.  

Авах гээхийн дөрвөн мөрт

Усаа дээдлэн хүндэтгэж өөрсдийнхөө амьдралын хэв маягт тохирсон өвөрмөц зан үйлийг бий болгосон 'Усны соёл'-той улс үндэстний нэг бол бидний монголчууд билээ. 'Ус-Чандмань-Эрдэнэ' хэмээн хорвоод олдошгүй ховор нандин бүхэнтэй усыг л зүйрлэсэн байдаг. Энэ бол нүүдэлчин Монголчуудын байгальтайгаа харьцах хамгийн том соёлын хамгийн энгийн жишээ юм.   Ус нь амьд байгаль, хүн төрөлхтний оршин тогтнохын анхдагч хүчин зүйл бөгөөд 'Ус', 'Хүн' хоёрын харилцан шүтэлцээг гайхамшигтайгаар өгүүлсэн энэхүү сургаалын зохиолыг төвд хэлнээс орчуулан, үндэсний Монгол бичигтэйгээ хослуулан эрхэм таны өмнө дэлгэж байна.  

Усны шастир оршвой

Монголчууд бие хүнийг төлөвшүүлэх, хүнээр хүн хийх арга ухааныг төгс эзэмшсэн, эзэмшүүлсэн аугаа их эртний уламжлалтай ард түмэн билээ. Аливаа зүйл хоёр талтай бөгөөд үүнийг авах гээхийн ухаанаар, арга билгийн хослолоор, хичээн дээдлэх, хичээн цээрлэх ёсоор, сайн муугийн нэгдлээр авч үзэж байсан нь монголчуудын өвөрмөц зан үйл, хаана ч давтагдашгүй соёлын өв юм.   Энэ удаад 'Тоть шувууны сургаал' хэмээх шүлгийн зохиолыг бүрэн эхээр нь хос бичгээр эмхэтгэн толилуулж байна. Авах гээхийн ухаанаар шүүн тунгаах буйзаа.  

Ардын өв сан