1810 онд анх хэвлэгдсэн Михаэль Коолхаас туужийн тухай “Энэ зохиолыг би сүсэглэн биширч уншлаа“ гэж Франц Кафка нэгэн захиандаа бичжээ. Юу юунаас илүү танил талаа эрхэмлэдэг улстөрчдөд хууртсан адууны худалдаачны өшөө авах гэсэн тэмцлийн түүх 200 жилийн дараа ч шинэ соргог хэвээр. Адууны наймаачин Михаэль Коольхаас XVI зууны дунд үеийн Севенна нутгийн хамгийн баян хүмүүсийн нэг байлаа. Тэрээр нэр нөлөөтэй, олон хүн атаархам хүндтэй байр сууриа шударга хөдөлмөрөөрөө олж авчээ. Шударга журамтай Коольхаасын гэр бүл, ойр дотнынхон, зарц ажилчид нь түүний бат найдвартай өмөг түшигт жаргалтай сайхан амьдарч байлаа. Михаэль шударга бус явдлыг үзэж чаддаггүй нэгэн байв. Шударга бус явдалтай халз тулгарсан Коольхаас өөрийн хүчээр эрхээ хамгаалж, нэр төрийг нь гишгэчин доромжилсон хүмүүсийг залхаахаар шийднэ. Тэр хуурч мэхлэх замаар хилэн хар морьдыг нь авч, зарцыг нь хэрцгийгээр занчсан язгууртнаас өшөөгөө авахыг хүсжээ.Михаэль эхэндээ хууль ёсны хүрээнд тэмцэж шүүхэд гомдлоо гаргасан боловч өнөө язгууртны хүчирхэг өмөг түшиг болсон эрхтэн дархтнууд хэргийг нь эс хэрэгсэж гомдлыг нь буцаажээ. Тэгээд Коольхаас үнэн мөнөө олохын тулд их цэрэг цуглуулан тэмцэж жинхэнэ дайн дэгдээнэ. Хот тосгодыг шатаан дээрэмдэж, өөрийг нь гомдоосон этгээдүүдийг залхаан цээрлүүлнэ. Харин энэ хооронд Михаэль шударга журамт иргэнээс харгис хэрцгий дээрэмчин, төр засагт аюултай этгээд болон хувирснаа өөрөө ч мэдсэнгүй... Михаэль Коолхаас гэж хэн бэ? Хээл хахуульд автсан улсад шударга ёсыг тогтоохоор шийдсэн аймшиггүй хувьсгалч уу? Эсвэл зүгээр л нэг увайгүй террорист уу? Энэхүү асуулт дэлхийн уншигчдыг хоёр талцуулж маргалдуулсаар. Харин таны хариулт ямар байх бол?

Михаэль Коолхаас

Вольтер, философи, утга зохиолын бүтээлүүдээрээ энэ үеийг тухайн үеийн бусад сэтгэгчийнхээc онцгой тод тамгалсан учир ийнхүү нэрлэсэн биз.Энэхүү зохиол 1759 онд анх хэвлэгдсэн ба Руссогийн Нийгмийн гэрээ, Монтескюгийн Хуулийн үзэл санаа, Дидрогийн Энциклопеди-ийн хамтаар Европын Соён гэгээрлийн эриний хамгийн сонгодог бүтээлүүдийн нэгд тооцогддог. Энэхүү номдоо Вольтер “бид байж болох хамгийн төгс сайхан ертөнцөд амьдарч буй” гэж үзэх, хамгийн болж бүтэхгүй зүйл амьдралд нь тохиолдсон ч тогтсон үзэл бодлоосоо салдаггүй Панглосс (латинаар, бүх хэлээр яригч гэсэн үг) хэмээгч нэгэн хэт өөдрөг үзэлт философичийг дооглон элэглэжээ. Түүнчлэн энэхүү зохиолын Кандид хэмээх дүрээр (Кандид нь францаар гэнэн итгэмтгий гэсэн үг) дамжуулан бурхан тэнгэрт бүхнээ даатгагч гэнэн өөдрөг итгэгчдийг болон, хорвоо ертөнцийг өөрсдийн ухаанаар шүүн үзэхийн оронд бусдын үгэнд мухар сохроор итгэгчдийг төлөөлүүлжээ.Зохиолын эхэнд Кандид өөрийнхөөрөө бодож сэтгэж чаддаггүй, бодол сэтгэлгээ нь хүлээстэй тийм хүн байв. Харин туулж өнгөрүүлсэн амьдралын явцад амьдралын эрээн бараантай учирч, юм үзэж нүд тайлах тусмаа тэрбээр Панглосс багштаны номлолд эргэлзэж, түүнийг олон талаас нь эргэцүүлэн бодсоор явдаг.&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Энэхүү зохиол хүмүүст хүрэн амжилт олоход нөлөөлсөн хэдэн гол шалтгаан бий. Нэг талаас энэ зохиолдоо Вольтер 7 жилийн дайн, Лиссабоны газар хөдлөлт, Испанийн харгис хэрцгий шашны шүүх зэрэг тухайн үеийн Европт тохиолдсон зовлон зүдгүүр, асуудлыг хөндсөн нь олны сэтгэлд ойрхон буужээ. Нөгөө талаар уг зохиолыг амжилтанд хүрэхэд нөлөөлсөн зүйл нь түүний утга зохиолын арга барил билээ. Хурц ухаан, хөгжилтэй, мэдрэмжтэй байдал, нарийн егөө цөм энэхүү зохиолоос мэдрэгддэг. Ерөнхий бүтцийг нь харвал Кандид хамгийн эртний Европ зохиолуудад хадгалагдаж ирсэн суурь бүтцийг баримталсныг харж болно: Зохиолд антикийн сүүлч үеийн амраг хосуудын хайр сэтгэл, хагацлын дүрүүд тод харагддаг. Зохиолын эхэнд Кандид, Панглосс багш, Күнегонд авхай нар нэг цайзанд амьдардаг. Кандид бароны хүүгийн хамт хичээл ном заалгадаг ба Күнегондод хайртай болж, түүнтэй хамт халхавчны ард амраглаж байгаад охины эцэгт харагдан цайзаас хөөгддөг агаад харь газар бэдрэн явсаар Пруссын армид элсдэг. Ингэж зохиолын үйл явдал эхэлдэг бөгөөд тэр гурав нэг салж, нэг нийлж, элдэв адал явдал, аюул осолтой тулгарсан ч амьд мэнд давцгаана.&nbsp;Анх хэвлэгдсэнээс нь хойш 250 жил болж байгаа ч уг зохиол уншигчдыг баясган хөгжөөх ба дараах зүйлсийг ч бодогдуулдаг. Кандид хэрэв өнөө үед амьдарч байсан бол зохиолын гурван гол баатрын адал явдал хэр ялгаатай өрнөх байсан бол? Панглосс бидэнд хэнийг санагдуулах бол? Бас эдэнд тохилдсон адал явдал хэрхэн өндөрлөх бол?

Кандид буюу өөдрөг үзэл

Хувь хүний аз жаргал, зовлон гуниг нь нийгмийн нөхцөл байдлаас хамаардаггүй гэж боддог хүн бүр алд дэлэм эндүүрч байгааг энд дурдах нь зүйтэй болов уу. Крейцерийн сонат анх 1889 онд хэвлэгдсэн даруйдаа Оросын ном хэвлэлийг хянах газрын цензурт өртөж байжээ.&nbsp;Крейцерийн сонат-ын хувьд галт тэргэнд суусан гурван зорчигч хайр дурлал, гэрлэлт, салалтын тухай эрчтэй яриа өрнүүлж, өөрт тохиолдсон явдлаа хүүрнэж байгаагаар үйл явдал эхэлнэ. Тэдний яриаг сонсох зорчигчид энэхүү туужийн хүүрнэгчээс гадна түгшсэн төрхтэй, царайлаг залуу эр Позднышев байх аж. Позднышев эхнэрээ бусадтай хардаж, амийг нь хөнөөгөөд ер удаагүй байгааг уншигч удалгүй олж мэднэ. Эхнэртээ араар тавиулсан эр нөхөр Позднышев нэр төрөө хамгаалж энэ хэргийг үйлдсэн гэж шүүгч үзсэн учир тэр энэ хэрэгтээ ямар нэг ял хүртээгүй байна. Шөнө болж зорчигчид галт тэрэгнээс буусны дараа Позднышев, эсрэг талын суудал дээр суусан энэ зохиолын нэргүй хүүрнэгч хоёр л үлдэж, Позднышев энэхүү хүүрнэгчид өөрийн түүхээ өгүүлнэ. Тэр гэрлэлтээс өмнөх замбараагүй амьдралаа, хуримаа хийсэн өдрөө, эхнэртэйгээ өнгөрүүлсэн хэрүүл уруул дүүрэн амьдралаа, эцэст нь түүнийг хэрхэн хөнөөснөө ярина. Галт тэргэнд болж буй үйл явдлын өгүүлэмжид багтаж, жаазалсан хүүрнэлийн нэг хэсэг болсон Позднышевын энэхүү яриа уг зохиолын гол агуулгыг бүрдүүлнэ.Хартай эрийн төөрөгдөл, шаналлыг Крейцерийн сонат шиг ийм өр өвдөм үнэмшилтэйгээр дүрсэлсэн зохиол ховор. Сэтгэлийн ийм мэдрэмжийг мэдэх аливаа уншигч Толстойн хүмүүний сэтгэл зүйг ямар нарийн, оновчтой дүрсэлснийг анзаарах төдийгүй энэ зохиол ч сэтгэлээс нь тийм амар гарахгүй буй за.

Крейцерийн сонат

Сүүлийн хэдэн арван жилд Хятад шиг хурдан хөгжсөн улс тун цөөн гэдэгтэй хүмүүс санал нийлэх биз. Гэвч энэ хөгжил өндөр үнээр олдож хувь хүн, нийгэмд ихээхэн хохирол учруулсныг Мо Янийн энэ романд өгүүлжээ. Номын эхний бүлэгт, уншигч, Мо Янийг санагдуулам гол хүүрнэгчээс гадна хоёр туслах дүртэй танилцана. Энэ туслах дүрүүд нь Мо Янийн ангийн хамгийн хөөрхөн охин, түүний ширээний найз байсан Лү Вэньли, Мо Яньтай олон талаараа төстэй Хэ Жиү хоёр юм. Мо Янийн нэгэн адилаар Хэ Жиү ч багшдаа хүндэтгэлгүй хандсан гэх шалтгаанаар сургуулиас хөөгддөг. Мо Янийн нэгэн адилаар Хэ Жиү ч нийгэмд зиндаа ахих арга замаа олохыг амьдралын гол зорилгоо болгосон нэгэн ажээ. Үүнээс гадна, энэ хоёр хөвгүүн хоёулаа Газ-51 ачааны тэрэгт маш дуртай билээ. Номд дахин дахин дурдагдах, гурав дахь туслах дүр ч гэж хэлж болмоор энэ ачааны тэрэг манай хоёр хөвгүүнд эх оронч утга агуулгатай кинонуудыг сануулдгаас гадна, хөөрхөн охин Лү Вэньлигийн аав ч ийм машин жолооддог юм. Тодорхой хэлбэл, Лү Вэньли, Хэ Жиү, Газ-51 ачааны тэрэг гурвын хувь тавилан гол дүрийн хувь тавилантай гарцаагүй байдлаар холбогдож, харьцангуй шинэ үеийн Хятад орны түүхийг тольдон харуулна.&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Энэхүү бяцхан номыг, нэг талаас, Хятадаас анх удаа Нобелийн шагнал хүртсэн зохиолчийн намтарчилсан тууж, түүхэн бүтээл гэсэн өнцгөөс уншиж болох ба нөгөө талаас энэ туужийг уран зохиолын тодорхой зарчмыг, тодруулж хэлбэл Мо Янийн бүтээл туурвих арга барил, онцлогийг тусгасан бүтээл гэж үзэн унших боломжтой юм.

Эргэлт

Өөрийн гэсэн өрөө эссэ нь, Виржиниа Вүүлфийн 1928 оны аравдугаар сард Кэмбрижийн их сургуулийн, зөвхөн эмэгтэйчүүд суралцдаг Гиртон, Ньюнхэм хэмээх хоёр сургуульд уншсан “Эмэгтэйчүүд ба утга зохиол” хэмээх цуврал лекцээс ургаж гарчээ. Вүүльф лекц уншсанаасаа хойших хэдэн сард эссэгээ улам бүр баяжуулж, 1929 онд бие даасан ном болгож хэвлүүлсэн байна.
Монгол хэлнээ анх удаа орчуулагдаж буй энэхүү эссэг феминизм, эмэгтэйчүүдийн эрхийн хөдөлгөөний тухай чухал лавлагааны материалд тооцсоор ирсэн юм. Эссэнийхээ эхэнд, Вүүлф их сургуулиас өөрт нь лекц уншуулах хүсэлт тавьсан “Эмэгтэйчүүд ба утга зохиол” гэсэн гарчгаар лекц бэлдэхэд ямар ямар хүндрэл гарсан тухай ярьдаг. Энэ сэдэв Вүүлфэд асар өргөн хүрээг хамрахуйц үелсэн бүтэцтэй, ялангуяа улс төрийн хувьд маргаан дагуулахуйцаас гадна уламжлалт арга барилаар авч хэлэлцэхэд тун ч ярвигтай санагджээ. Энэ сэдвийг шууд авч хэлэлцэхийн оронд Вүүлф, “намайг энд ирэхээс өмнөх хоёр өдрийн дотор та бүхний надад оноосон хүндхэн сэдэвт дарагдсан би бээр хэрхэн ийм дүгнэлтэд хүрсэн тухай түүхээ, өдөр тутмын амьдралаасаа ургуулан хүүрнэе” гэж шийдсэн байна. Ингэхдээ тэр бээр романч хүний эрх чөлөө, давуу эрхээ ашиглажээ. Вүүлф эссэг нь нэгдүгээр биеэс хүүрнэж буй эрхмийг нь “Мэри Бэтон, Мэри Сэтон, Мэри Кармайкл гэнэ үү, дуртай нэрээрээ л дуудагтун, ямар ч ялгаа байхгүй” гэж уншигчдадаа зөвшөөрөөд, эссэнд өгүүлж буй Оксбриж хэмээх газрыг санаанаасаа зохиосон гэдгээ мэдэгдэнэ. Үүний үр дүнд ердөө эссэ төдийгөөр хязгаарлалгүй тууж гэж үзэж уншиж ч болмоор бүтээл бий болжээ. Гэхдээ жирийн нэг тууж эсвэл романд өмнөх болон тухайн үеийн нийгэмд эмэгтэйчүүдийн эзлэх байр суурийг энэ зохиол дахь шиг тод томруун илчилж, шүүмжилж чадахгүй сэн.&nbsp;
Уншигч бид, зохиолын хүүрнэгчтэй цуг гол даган алхалсан ч, түүнтэй цуг үдийн зоог барьсан ч, аль эсвэл Британийн номын санд хамтдаа судалгаа хийсэн ч оюуны хөдөлмөр эрхлэх, зохиол бүтээл туурвихын тулд тодорхой материаллаг бэлтгэл хангагдсан байх шаардлагатай гэдгийг тэр бидэнд сануулна. Эмэгтэйчүүд өмнө нь утга зохиолын дорвитой бүтээл туурвиагүй гэж үзэж байгаа бол энэ нь дээр дурдсан материаллаг бэлтгэл, урьдчилсан нөхцөл хангагдаагүйгээс үүдэлтэй ажээ.

Өөрийн гэсэн өрөө

Амьдрал нь зөрчилдөөн, улс төрийн хавчлага дунд өнгөрч, үүний нөлөө бусад уран бүтээл ялангуяа өгүүллэгүүдэд нь тод туссан Сабахаттин Алигийн энэхүү Арьсан хүрэмтэй Мадонна романд харин улс төрийн утга агуулга төдий ажиглагдахгүй. Энэ зохиолыг хамгийн товчхондоо “бүтэлгүй хайрын түүх” гэж тодорхойлж болох биз. Энэ романы үйл явдал Истанбул, Берлинд өрнөж, “Арьсан хүрэмтэй Мадонна” буюу Мариа Пүдер, Раиф Эфэнди хоёрын гачлант хайр дурлалын тухай өгүүлэх болно.Романыг өөр хоорондоо холбоотой үндсэн хоёр хэсэгт хуваан авч үзэж болно: Романы хүүрнэгч Расымын, ажлын газрын найз Раиф Эфэндигийнхээ сэтгэлийн далд нууцыг мэдэхийг чармайж буй тухай ерөнхий өгүүлэмж: Расымын Раиф Эфэндигийн Берлинд өнгөрүүлсэн хоёр жилийн амьдралаа хүүрнэсэн хар хавтастай тэмдэглэлийн дэвтрийг уншиж буй тухай гол хэсэг. Ерөнхий өгүүлэмж нь гол хэсгээ гадуур нь хүрээлсэн буюу “зохиол дотор зохиол” (frame narrative) хэлбэртэй. Зохиол хэдий Мариа Пүдерийн өөрийн хөргийг Мари эхийн зурагтай зүйрлүүлж хочилсон нэрээр нэрлэгдсэн ч, энд Раиф Эфэндигийн ганцаардсан сэтгэлийн хөрөг хамгаас тод тусжээ. Хайр дурлал, үйл явдалд хөтлөгдөхөөсөө илүүтэй нийгмээс гадуурхагдаж ганцаардсан хүний дотоод сэтгэлийг тод томруун дүрсэлсэнд энэ зохиолын гол онцлог оршиж байгаа болов уу. Зохиолд бичигдсэн цаг үеийн буюу дэлхийн хоёрдугаар дайны төгсгөл үеийн уур амьсгал ч тод харагдана.&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;&nbsp;Энэ романы ерөнхий санаа, зохиолчийн “Ертөнцийн хамгийн эгэл боргил, хамгийн өрөвдмөөр, тэрчлэн хамгийн мулгуу хүний сэтгэл ч гайхаж мэлэрмээр нарийн түвэгтэй байдаг юм байна!.. Бид яагаад үүнийг ойлгохоос ингэтлээ зугтаж, хүн гэгчийг ойлгох, үнэлж дүгнэх ер маш амархан гэж боддог юм бол?” гэсэн хоёр өгүүлбэрт нуугдаж буй биз.Энэ роман турк хэл дээр бичигдсэн хамгийн шилдэг арван номын нэгээр нэрлэгдэж, хамгийн өндөр борлуулалттай номын жагсаалтад байнга багтсаар иржээ.

Арьсан хүрэмтэй Мадонна

Боланьогийн богино хэмжээний сод бүтээлүүдийн нэг болох Люмпены тууж эцэг эх нь замын ослоор гэнэт нас барсны дараа өнчирч хоцорсон эгч дүү хоёр, томоос том Ром хотод хэрхэн аргаа олж, амьжиргаагаа залгуулж буй тухай өгүүлнэ. Энэ орчин үеийн “төлөвшлийн” романаараа Боланьо, порнограф, биеэ үнэлэлт зэрэг эмзэг сэдвийг зоригтойгоор хөнджээ.Хэдийгээр Боланьогийн бүтээлүүд сэтгэл догдлуулж, айдас түгшүүр төрүүлсэн триллер зохиолууд байдаг ч тэрбээр уран зохиолыг зүгээр нэг зугаа цэнгэл, мөнгө олох арга, алдар нэрд хүрэх шат гэж хараагүйг уншигч энэ туужийн хуудас бүрээс мэдрэх болно.

Люмпены тууж

Куба загасчин өвгөн Сантьяго наян дөрвөн хоногийн турш нэг ч загас бариагүй ажээ. Өвгөнтэй цуг загасчилдаг хөвгүүний эцэг эх хоёр ийм олон хоногийн турш загас барьж чадаагүй Сантьягог заяа нь хаяасан амьтан гэж үзээд, хүүгээ өөр загасчинд туслуулах болсон юм. Өөрт туслах хүнгүй ганцаар завиндаа суун далай тэнгисээр загасчлахаар явсан Сантьяго өвгөн энэ наян тав дахь өдөр (Эрнест Хемингуэй зохиолоо энэ өдрөөс эхлэн хүүрнэнэ) аз нь гийх байх хэмээн горьдно.&nbsp;Өвгөн тэр өдөр үнэхээр загас барилаа. Барих барихдаа урьд өмнө нь хэзээ ч агнаж байгаагүй тийм том марлин загас барив. Завинаас нь ч урт, лунзгар том энэ загасыг туслагч хүүгийнхээ хамжлагагүйгээр агнах өвгөнд тийм амар байсангүй. Загасанд чирэгдэн далайн тэнгисээр гурван өдөр, гурван шөнө явсны эцэст Сантьяго өвгөн хашир ухаан, тэвчээр, шантрашгүй зангийнхаа ачаар олзоо агнаж чадна. Гэхдээ энэ ан тийм ч өөдрөгөөр дуусахгүй. Зохиолын өнгөц үйл явдлын цаана, юун түрүүнд, энэ зохиол байгаль, хүн хоёрын тэмцлийг өгүүлж байна гэж тайлж уншиж болно. Туужийг ийнхүү тайлж унших юм бол өвгөн Сантьяго, түүний залуу найз хоёр бүх хүн төрөлхтнийг бэлгэднэ. Агуу хүч, гоо сайхан болон өвгөнд учруулсан аюул заналаас нь харахад том загас харин байгалийн бэлгэдэл болж таарна. Ийнхүү зүйрлэж тайлах нь зөв гэж үзэх нэг шалтгааныг туужийн англи нэрээс харж болно. Англи гарчигт, The Old Santiago and the Sea (Өвгөн Сантьяго, тэнгис хоёр) гэж онцгойлон дурдахын оронд The Old Man and the Sea гэж ерөнхийлөн нэрлэжээ. Өөрөөр хэлбэл, “Сантьяго” хэмээх хувь хүний нэрээр бус “Man” (Хүн) хэмээн ерөнхийлөн дурдсан байна. Гарчиг, Сантьяго хэмээх хувь хүний хувь тавиланг бус, харин өдрөөс өдөрт амьд гарах гэж тэмцэх хүн төрөлхтний хувь тавиланг онцгойлжээ.

Өвгөн тэнгис хоёр

Тэрээр багшийн ажилдаа төвлөрөхийг хүссэн ч тосгоны сургуулийн багш нарын эрх мэдлийн өрсөлдөөн, эргэн тойрны жигшил зэвүүцлийг няцаан тэмцэхэд хамаг эрч хүчээ зарцуулахаас өөр аргагүйд хүрнэ. Боловсрол гэдэг ердөө мэдлэг түгээхээр хязгаарлагддаггүйг, багш хүн өөрөө ёсзүйн хэм хэмжээнд захирагдахгүй бол түүний заасан мэдлэг ямар ч үнэ цэнгүй болохыг энэ романд харуулжээ.&nbsp;&nbsp;Энэхүү зохиолд эцэг эх үр хүүхдийн, нийгэм дэх хүчтэй хийгээд хүчгүй хүмүүсийн, хүн болоод хувь тавилангийн, хотынхон болоод хөдөөгийнхний зэрэг олон янзын тэмцлийг зуун хэдхэн хуудсанд гайхалтай сайн өгүүлсэн бөгөөд тэр бүх тэмцэлд байнга оролцож явдаг дүр нь Боччан юм. Түүнчлэн Боччан тууж нь Соосэки дүрс бичлэгийн эрин үеийг зөгнөн харсан юм шиг нүдэнд харагдтал тод томруун дүрслэлээр бичигдсэн зохиол. Яг л кино үзэж буй мэт. Зохиол нь Боччаны нүдээр харж буй кино дүрс шиг л уншигчдад санагдах бөгөөд Боччан ямагт хүүрнэх болно. Гэвч Боччаны овог нэр нь тодорхойгүй, зохиолд тэрээр “Боччан” буюу агь хүү гэсэн утгатай хоч нэрээр л гарах бөгөөд түүнийг ийн дуудах хүн нь ганцхан Киё. Ингээд харахаар энэхүү туужийн нуугдмал гол дүр нь яах аргагүй Киё болж байна. Киё бол бодлогогүй зөрүүд Боччанд эелдэг ааш, сайхан сэтгэл, уян хатан чанарыг хайрлаж, өөрийгөө эргэцүүлэхэд хүргэдэг цорын ганц орон зай төдийгүй түүний аврал нь юм.&nbsp;Нацүмэ Соосэки энэхүү бүтээлээ зуу гаруй жилийн өмнө туурвисан хэдий ч өнөө хэр үнэ цэнээ алдаагүй, уншигчдад шинэ санаа сэдэл өгсөөр байна.

Боччан

Манай бүдэрсэн баатар хэмээх энэхүү тууж нь хэмжээний хувьд бага ч И Мүн Ёлын олон талт, чухал бүтээлүүдийн нэгд тооцогддог. Энэ туужид Өмнөд Солонгосын сургуулийн нэгэн анги дахь эрх мэдлийн харилцааг өгүүлэхдээ далд агуулагдах ёгтлол (аллегор) ашиглаагүйсэн бол Солонгос төдийгүй дэлхий дахинаа алдаршихгүй байх сан. Тэгэхээр туужийн ёгт санааг илэрхийлэх элементүүдийг авч үзэхийг хичээе.&nbsp;Туужид гарах Ом Сог Дэгийн дүр цэргийн дэглэмийг төлөөлнө. Тэр бие бялдрын давуу байдлаараа, хүчээр сүрдүүлэн дарамталж, эрх мэдэлд хүрсэн нэгэн. Харин Хан Бён Тэгийн дүр цэргийн дэглэмийн эсрэг зогсдог энгийн иргэдийн тэмцлийг төлөөлнө. Түүний Ом Сог Дэгийн эсрэг тэмцэлд илрэх түүний янз бүрийн сэдэл нь хүмүүсийг шударга бус ноёрхлын эсрэг тэмцэхэд хүргэдэг бардам зан, үзэл суртал, түүнчлэн өөрт ашигтай байх зэрэг шалтгаануудыг харуулна. Ангийн бусад сурагч Солонгосын ард түмний янз бүрийн ашиг сонирхолтой бүлгүүдийг төлөөлнө. Ингэж нэг ангийн бичил нийгмээр цэргийн дэглэмийн үеийн Солонгосын нийгмийг харуулжээ. Түүгээр ч зогсохгүй зөвхөн Солонгосын нийгэмд л хамаарах үйл явдлыг бус, харин дэлхийн аль ч өнцөг буланд өрнөж болох ерөнхий дүр зургийг харуулсан бүтээл болжээ.&nbsp;Хүч чадалтай нэгэн нь бусдыгаа захирч, дарангуйлж буй нийгэмд хүмүүс хэрхэн харилцдаг вэ? Дарлагдсан олонд дарангуйлагчийг эсэргүүцэж, шударга ёсыг тогтооход юу саад болдог вэ? Ийм асуултын хариуг эрэлхийлж буй хүн бүрд энэхүү зохиолоос сурах зүйл их бий.

Манай бүдэрсэн баатар

Манрогийн эхэн үеийн зохиолууд ихэнхдээ сэтгэлзүйн реализмын хэв маягаар бичигдсэн байдаг бол хожим нас ахихын хирээр тодорхой насныханд бус, аль ч насныханд хамааралтай илүү задгай хэв маягтай олон талын дүрслэлтэй зохиол бичих болжээ. Сайн бүсгүйн хайр бол олон янзын хэв маягийг агуулсан онцгой бүтээл мөн.Туужийн гол дүр Руперт Куйн бээр Энид бүсгүйтэй дунд сургуульд хамт суралцаж байжээ. Түүний эхнэр Жанет Күйн цэл залуугаараа эдгэшгүй бөөрний өвчин тусаж, өдөр өдрөөр үхэж байлаа. Энид урьд нь олон эдгэшгүй хүнд өвчтөнийг асарч сувилж байсан ч түүн шиг зэвүүцэл, дургүйцлийг төрүүлэх хорон үгтэй өвчтөнтэй таарч байсангүй. Хатагтай Күйн түүнд үхэхийнхээ өмнө нэгэн нууцыг дэлгэсэн нь Энидийг төөрөлдүүлж орхино. Тэр одоо хатагтай Күйний хэлсэн үгэнд итгэж хайртай хүнээсээ татгалзах аль эсвэл түүний хэлсэн бүхэн худал гэдгийг баталж хайрандаа үнэнч үлдэх гэсэн хоёр сонголтын дунд эргэлдэнэ. Хорон үгтэй Күйний хэлсэн бүхэн үнэн байсан ч магадгүй Энид хайрандаа үнэнч үлдэх ч юм бил үү. Ерөөсөө л хайртай хүнийхээ нүд рүү эгцэлж харж байгаад үнэнийг асуух хэрэгтэй. Гэвч Руперт түүнд үнэнээ хэлэх болов уу?

Сайн бүсгүйн хайр

Газар доороос бичсэн тэмдэглэл зохиолоо Достоевский Европын улсуудаар хоёр дахь удаагаа аялсныхаа дараагаар бичиж, ахынхаа эрхлэн гаргадаг “Эпоха” хэмээх сэтгүүлд анх хэвлүүлжээ. Достоевскийг энэ туужаа бичих үед нь анхны эхнэр Мария Иссаева нь нас барсны дээр өөрөө ч санхүүгийн хүндрэл бэрхшээлтэй нүүр тулсны улмаас сэтгэл санааны хүнд байдалд ороод байсан гэдэг. Достоевскийн Газар доороос бичсэн тэмдэглэл бүтцийн хувьд өөр хоорондоо төдий л холбоогүй хоёр хэсгээс бүрдэнэ. Энэ хоёр хэсгийн аль алийг нь өмнө нь байгууллагад алба хашдаг байсан хэдий ч одоо Санкт Петербургийн захын нэгэн дүүрэгт газар дорх хуучирч муудсан хонгилд нийгмээс тусгаарлагдан амьдарч буй дөчин настай эр буюу “би” баатар хүүрнэж, өөрийн гутранги амьдралын үзлээ уншигчтай хуваалцана. Зохиолын харьцангуй богино эхний бүлэг нь “Газар доор” нэртэй. Энэ бүлгийн “Би бие муутай хүн... Би хорлонтой муухай хүн. Би бас нүдэнд хүйтэн хүн” хэмээсэн эхний өгүүлбэр нь уншигч, судлаачид дунд тун зартай билээ. Үүний дараагаар, туужийн үйл явдал уншигчийн таамаглан хүлээсэн байдлаар өрнөхгүй: харин нэгдүгээр биеийн хүүрнэгчийн өөрийн тухай, түүнтэй нэг үед амьдарч буй хүн зоны тухай, түүнчлэн 1860-аад оны Орос, Европын гэнэн итгэмтгий сэхээтнүүдийн тухай дотоод сэтгэлийн мэтгэлцээнээр үргэлжилнэ.Туужийн эхний хэсэг хүүрнэгчийн дотоод сэтгэлдээ өөртэйгөө мэтгэлцэж буй тухай арван нэгэн богино бүлгээс бүрддэг.Хоёрдугаар хэсэг “би” хүүрнэгчийн ажлынхантайгаа: хэдийгээр оюуны чадамжаараа хүүрнэгчээс маань илүү гарахгүй ч ажил мэргэжилдээ түүнээс хавьгүй илүү дэвшсэн сургуулийн андтайгаа: хэдий үзэн яддаг ч ажлаас хөөчих зориг хүрдэггүй зарц Аполлонтойгоо: түүнчлэн хорин настай биеэ үнэлэгч Лизатай үүсгэсэн харилцааных нь тухай өгүүлнэ. Ердөө хэдхэн өдрийн дотор болоод өнгөрөх энэ хэсгийн үйл явдлууд гол дүр буюу нэгдүгээр биеийн хүүрнэгчийн зан байдлыг уншигчид таниулна. Энэ хэсгийн өрнөл хийгээд сэтгэл түгшим төгсгөлөөс уншигч авгай бээр, “би” баатар маань хэрхэн романы эхэнд өгүүлсэн “эмгэг хуучтай, бас тэгээд муухай ааштай, царай зүс муутай амьтан” болж орхисныг ойлгож авна.

Газар доороос бичсэн тэмдэглэл

Анх харахад, Канеттигийн Марракешийн дуу хоолой бүтээл нэгэн аялагчийн 1960-аад онд Марракеш хотоор хэрхэн аялснаа тэмдэглэн бичсэн жирийн нэг аян замын тэмдэглэл мэт сэтгэгдэл төрүүлнэ. Зохиолч энэ хотын хөл үймээнтэй зах зээл, еврейчүүдийн дүүрэг, барууны хэв маягтай баар ресторан, араб элсэн чихрийн мухлаг зэргийг уншигчдадаа танилцуулан хүүрнэх аж. Бид түүгээр дамжуулан баян, ядуу хүн ард, сохор гуйлгачин, тэмээний наймаачин, мал нядлагч, дайнд оролцогч, биеэ үнэлэгч, ажилгүйчүүдтэй уулзаж, Канетти ч ер бусын ажиглалтаараа уншигчдадаа ар араас нь гэнэтийн бэлгүүдээ барина.&nbsp;&nbsp;
“Хэл гэгч чухам юу болох? Юуг далдалж, бас юуг нь булааж авдаг бол?”&nbsp;
Ийнхүү асуугаад тэрээр Мароккод байх хугацаандаа араб, бербэр хэлний алийг нь ч сурах гэж хичээгээгүйгээ, харь сонсогдох эдгээр дуу авианд буй тэр хүчийг өчүүхэн ч болов алдуулахыг хүсээгүйгээ өгүүлнэ. Учир нь аливаа улс орон, ард түмний тухай түүний амьдралын туршлага, сураг чимээгээр олж авсан өчүүхэн мэдлэг нь тухайн газарт ирсний дараах эхний хэдхэн цаг мөчид л ор мөргүй алга болдгийг хэлж байсан аж. Үнэхээр ч Канетти Мароккод ирэхээсээ өмнө энэ орны тухай юу ч уншаагүй тул ёс заншил хийгээд хүн ардынх нь талаар ямар ч ойлголтгүй нэгэн байв.
Марракешийн дуу хоолой номыг аяллын тухайд бичсэн бусад ном бүтээлээс ялгах гол онцлог нь Канетти энэ номдоо ерөнхийлсөн дүгнэлт, шүүмж огт хэлээгүйд оршино. Аль нэг харь орон руу хагас сар хүрэхгүй хугацаанд аялмагцаа л тухайн орны амьдрал, хүн ардыг бүрэн дүүрэн таньчихсан аятай загнадаг хүмүүс бусдын дургүйцлийг хүргэхээс өөр үр дүнд хүрэх нь юу л бол. Өнгөц төдий мэдлэгээ ийнхүү чин үнэн дүгнэлт мэтээр зарлах нь бодит байдалд нийцэх нь тун ховор. Харин Канетти эсрэгээрээ Марракеш дэх аяллынхаа ажиглалт, дүрслэлийн цаана чимээгүйхэн нуугджээ. Аливаа бүхнийг асар богино хугацаанд, гүн гүнзгий мэдэхийг хүсдэг хүн ихэнхдээ юу ч ойлгож авдаггүй гэдгийг Канетти бидэнд хэлэхийг хүссэн бөгөөд энэхүү дүгнэлт нь зөвхөн аяллын тухайд ч бус, амьдралын бусад үйл хэрэгт ч хүчин төгөлдөр үйлчилдэг билээ. Ийм хямдхан үнэнийг бус, харин бодит байдлыг өөрөөр хүлээн авах шинэ үйл явцын эхлэлийг тавих нарийн, тодорхой ажиглалтын талаар уншихыг хүсэгчдэд Канеттигийн Марракешийн дуу хоолой аян замын тэмдэглэл таалагдах нь лавтай.

Марракешийн дуу хоолой

Тулааны талбарын тэлэлт бол франц зохиолч Мишель Уэльбекийн 1995 онд Extension du domaine de la lutte нэрээр хэвлэгдсэн анхны роман юм.&nbsp;Бүхий л зохиолын турш нэр нь үл дурдагдах хүүрнэгч маань ганцаар амьдрах бөгөөд сүүлийн хоёр жилд бэлгийн харилцаанд ороогүй ажээ. Өндөр цалинтай ажилтай, сэтгэл гутралд автсан, гуч эргэм насны энэ баатар маань өдөрт дөрвөн хайрцаг тамхи татаж, чөлөөт цагаараа амьтдын тухай хачин түүх зохион бичнэ. Ганц хүний ор худалдан авснаар ямар ч бэлгийн харилцаагүй ганцаар амьдардаг гэдэг нь илчлэгдэх гэх мэт зүйл манай гол дүрд тун хүчтэй сэтгэгдэл төрүүлж, тэрээр энэ тухайд гүнзгий эргэцүүлнэ. Ер нь энэ дүр хүнтэй харилцаа тогтоохоос зайлсхийж, нийгмээ жигшиж зэвүүцэж, голдуу дотроо эргэцүүлж, өөрөө өөртэйгөө байнга хүүрнэдэг нэгэн билээ. Нэргүй баатар маань Рафаэль Тиссеран хэмээх 28 настай, аргаа ядсан, золгүй зандан залуутай цуг мэдээллийн технологийн хэрэглээний тухай хичээл заах томилолтод хамтдаа замд гарна. Тиссеран энэ эрийн харилцаанаас татгалзах чадварыг бахдаж, хайр дурлалын тухайд гачлантай үр дүнд хүргэх дэмий зааврыг нь сонсох ажээ. Шинжлэх ухаан болон өдөр тутмын нэг хэвийн, дэмий хоосон зан үйлд захирагдсан ертөнцөд эрх чөлөө гэгч зүйл хэрхэн замхран одож буйг энэ романд сэтгэл өвдөм бодитоор өгүүлнэ.1999 онд Филипп Харел Тулааны талбарын тэлэлт романаас сэдэвлэн ижил нэртэй дэлгэцийн бүтээл туурвижээ.

Тулааны талбарын тэлэлт

Түүвэрт нэрийг нь өгсөн Зургаан тохой газар өгүүллэгт гэр бүлийн харилцаа нь бүтэлгүйтсэн нэгэн цагаан арьст эр өөрийн зарц нарын нэгний дүүг зохих ёсоор оршуулахаар Өмнөд Африкийн хүнд сурталтай тэмцсэн тухай түүхийг харуулна.Шилэн бадмааргийн хэлтэрхий өгүүллэг харин улс төрийн эрх чөлөөний төлөө хар арьстнуудын тэмцэлд оролцох нэгэн энэтхэг гэр бүлийн тухай түүх аж. Нөхөр нь уг тэмцэлд эхнэрийнхээ оруулсан хувь нэмрийг төдийлөн ойшоогдохгүй өнгөрөх вий хэмээн санаа зовохоос гадна гэр бүлийнхээ аюулгүй байдалд сэтгэл түгшинэ.Аман түүх өгүүллэг нь омог аймгийнхныхаа тэмцэл хийгээд гэр бүлийнхээ аюулгүй амьдрал хоёрын дунд ацан шалаанд орсноос гадна гэр бүлээ аюулаас хол байлгая гэвэл Өмнөд Африкийн засгийн газрын цэргүүдийн үгийг дагахаас өөр аргагүй гэдгийг ухаарсан тосгоны ахлагчийн түүхийг өгүүлжээ.Эдгээрээс гадна Хотын амрагууд, Хөдөөгийн амрагууд, Хэвлэхэд зориулагдаагүй, Таатай уур амьсгал ба нөхөрсөг оршин суугчид” зэрэг өүүллэгүүд уг түүвэрт орсон билээ. Апартеид дэглэмийн үеийн Өмнөд Африкийн өдөр тутмын амьдралыг олон өнцгөөс хүүрнэх уг өгүүллэгүүдээс Надин Гордимерын уран бүтээлийн оргил үеийн туурвилын чансаа, өнгө аясыг харах боломжтой.

Зургаан тохой газар

Борхес эдгээр өгүүллэгээ “хүүрнэл дасгалууд” (los ejercicios de prosa narrativa) гэж тун даруухнаар нэрийдсэн нь энэ түүврийн нэлээд егөөтэй, бардам нэрээс эрс ялгарна. Борхес ертөнцийн бүхий л жигшүүрт хэргийн тухай өгүүлэх гэж буй мэтээр тун эрдсэн гарчгаар түүврээ нэрлэсэн ажээ. АНУ, Хятад, Япон, Туркестан, Аргентин, Андалус, Египет, Судан: түүвэрт багтсан 14 өгүүллэг дэлхий ертөнцийн эдгээр газар нутгуудад өрнөнө. Et cetera өгүүллэгийн хоёр дэд хэсэгт яавч жигшүүрт явдал өрнөж таарахгүй гэж бодохуйц газар буюу христийн шашны диваажинд өрнөдөг нь тун гайхмаар хэрэг.&nbsp;Цаг хугацааны хувьд өгүүллэгүүдийн үйл явдал дундад зууны эхэн үеэс Борхесын өөрийн амьдарч байсан цаг үеийг хамарна. Түүнчлэн жигшүүрт хэргүүдийн төрөл зүйлийн тухайд Борхес аль болох өргөн хүрээг хамрахыг, аль болох олон төрлийн жигшүүрт хэргийн тухай хүүрнэхийг хичээсэн нь ажиглагддаг: заль мэх, урвалт, худал, дүр эсгэлт, далайн дээрэм, аллага гэх мэт –– Борхесын хүүрнэлгүй өнгөрүүлсэн жигшүүрт хэргийг бодож олох тийм ч амар бус. Түүвэрт багтсан Ягаан булангийн хүн, Et cetera хэмээх өгүүллэгүүдээс бусдыг нь Борхес өөрөө зохиож бичээгүй, харин төрөл бүрийн эх сурвалжаас авч өөрийнхөөрөө дахин найруулж, шинээр хүүрнэсэн юм. Гэхдээ Борхесыг нэр алдарт хүргэсэн уран бүтээлийн онцгой хэв маяг нь эхэн үеийн энэхүү бүтээлд нь ч маш тод туссан байна.

Даян дэлхийн жигшүүрт түүх

Өндөр уулсаар хүрээлэгдсэн тосгоныг жижигхэн “хот” маягийн сууринтай холбодог дүүжин гүүр үерийн улмаас нурж сүйдсэнээр бөглүү тосгон гадаад ертөнцөөс бүр мөсөн холбоо тасарна. Гэтэл нэгэн шөнө Америкийн байлдааны онгоц тосгоны ойд унасан нь, хийх ажилгүй гиюүрч байсан хүүхдүүдийн хувьд ёстой л тэнгэрээс од шүүрсэн мэт аз завшаантай хэрэг болдог. Зохиолын эхэнд гол дүрийн жаал хүү өөрийн найз болох Сэтэрхий уруултын уулнаас барьж ирсэн нохойн гөлгийг ихэд шохоорхож, битүүхэн атаархах боловч гөлөг алдуурч, уулын сүрэг рүүгээ эргээд зугтчихдаг. Энэ явдлын дөнгөж дараахан ойд унасан онгоцны нисгэгч болох “хар цэрэг”-ийг томчууд уулнаас авчирсан нь тэрхүү гөлөг зүсээ хувирган эргэн ирсэн мэт сэтгэгдэл төрүүлнэ. Хүүхдүүдийн хувьд “тэжээж” болох хамгийн үзэсгэлэнтэй амьтан нь хар цэрэг байлаа.&nbsp;&nbsp;&nbsp;Оэ Кэнзабүрогийн бүтээлүүдэд бие махбодын хувьд түгжигдсэн хүн, дөрвөн хананы дундах үйл явдал, бөглүү уулын тосгон, зоорь гэх мэт “хаалттай” орчин ихээр дүрслэгддэг бөгөөд Тэжээмэл зохиолын үйл явдал ч мөн ийм л орчинд өрнөдөг. Энэхүү зохиолд хүүхдийн сэтгэл зүйн өөрчлөлт хувиралт, бие хүн болон төлөвших явцыг энгийн амьдралын үйл явдал дунд тун чадварлагаар нээн харуулсан байдаг.

Тэжээмэл

Америкийн нэрт зохиолч Трүмэн Капоти 1958 онд Тиффани дахь өглөөний цай (Breakfast at Tiffany’s) романаа хэвлүүлжээ. Тус бүтээл Капотигийн хамгийн өвөрмөц туурвил төдийгүй орчин үеийн сонгодог бүтээлд тооцогдох болсны цаана хоёр шалтгаан бий.&nbsp;Юун түрүүнд дүрслэл, хэмнэлийн хувьд ер бусын онцлог чанартайгаас гадна уншихад тун ойлгомжтой гайхалтай хэв маяг нь үүнд нөлөөлсөн нь гарцаагүй. Хоёрдугаарт, энэхүү богино роман 1940-өөд оны Нью Йорк хотын нийгмийн амьдралыг этгээд хэллэг, хамгийн алдартай хүмүүс болон газруудаар нь дамжуулж тун нарийн няхуур, үнэмшилтэй дүрсэлснээс гадна арвин их бэлгэдэл агуулсан хэр нь нэлээд нийтлэг гэж болохуйц өгүүлэмжтэй билээ.&nbsp;&nbsp;Уг зохиол, 19 настай Холли Гөлайтли (төрөлх нэр нь Луламэй Барнс) болон нэргүй нэгдүгээр биеийн хүүрнэгчтэй үүсгэсэн нөхөрлөлийн тухай. Техасын хөдөө нутагт өссөн Холли Нью Йорк хотод нүүж ирээд удаагүй бөгөөд энд ахимаг насны чинээлэг эрчүүдтэй цагийг өнгөрүүлж, тэдний мөнгөөр амьдардаг аж. Холли хэдий тэдгээр эрчүүдтэй үе үе бэлгийн харилцаанд ордог ч өөрийгөө хэзээ ч биеэ үнэлэгч хэмээн үл тооцно. Нэргүй хүүрнэгч харин зохиолч болохоор Нью Йоркт ирээд удаагүй нэгэн аж. Холли нэг өдөр, гэрт нь ирсэн түрэмгий эрээс зугтаж галын аврах шатаар хүүрнэгчийнд орж ирснээр тэд хоорондоо танилцана. Улмаар тэр хоёр өөр хоорондоо сайн ойлголцож, дотно нөхөрлөнө.&nbsp;Капотигаас энэхүү романаа бичих болсон шалтгааныг нь асуухад тэрээр хариу болгож ийн өгүүлжээ: “Холлигийн тухай бичих болсны минь гол шалтгаан нь, тэр надад үнэхээр таалагддаг байснаас гадна, ертөнцийн нарыг нэгхэн өдөрт үзээд л үрэгдэж алга болдог бяцхан эрвээхий шиг л Нью Йоркт ирээд замхарч оддог тэр залуу охид бүсгүйчүүдийн бэлгэдэл болж байсан юм. Би ийм нэг охиныг хэн ч биш болж үрэгдэн одохоос аварч, түүнийг амьдралд хадгалан авч үлдэхийг хүссэн.”

Тиффани дахь өглөөний цай

Цвейг уг туужаа Бразиль улсад цагаачлан амьдарч байхдаа бичсэн бөгөөд 1942 онд амиа хорлон нас нөгчихөөсөө ердөө хэдхэн хоногийн өмнө Америкийн хэвлэлийн газартаа илгээж байжээ. Шатрын тууж зохиол Цвейгийн нацизмын тухай бичсэн цорын ганц бүтээл билээ.Зохиолын үйл явдал дэлхийн хоёрдугаар дайны эхний жилд Нью Йоркоос Буэнос Айрес руу явж буй зорчигч тээврийн хөлөг онгоцны тавцан дээр өрнөнө. Зорчигчид тавцан дээр цугларах зуур уг туужийн би хүүрнэгч шатрын дэлхийн аварга алдарт Мирко Чентовичтой нэг онгоцоор аялах болсноо олны яриа хөөрөөнөөс олж мэднэ. Чентович бол “Дунай мөрний хавьд амьдардаг Югослав загасчин”-ы хүү, эгэл бор гаралтай нэгэн ажээ. Шатраас өөр зүйл мэддэггүй, таван үг ч холбоод биччихэж чаддаггүй, шуналтай, онгироо зантай хэмээн ард олон түүнийг дүгнэдэг юм санж. Би хүүрнэгч маань олиггүй цуу яриаг үл тоон, хөлөг онгоцоор хамт аялах хугацаандаа Чентовичийг ойроос танихаар шийднэ. Түүнтэй ойртож дотносох тун амаргүй байсан хэдий ч чинээлэг, зөрүүд, амбицлаг инженер, бизнесмен Мак Коннорын ачаар санасандаа хүрдэг. Өрөг бүрт хоёр зуун тавин долларын төлбөртэйгөөр дэлхийн аварга Чентович, Мак Коннортой шатар тоглохоор тохирно. Гэхдээ хөлөг дээр цугласан хүн олон Мак Коннорт тусалж болох болзолтой аж. Чентович эхний өргийг ядах юмгүй хожиход Мак Коннор даагаа нэхэхийг хүснэ. Цонхигор царайтай, түгшүүртэй төрхтэй доктор Б. хэмээх эрхэм цугласан олон дундаас гарч ирэх хүртэл өрөг өрнөх ёстойгоороо өрнөж, онцгой зүйл тохиолдохгүй. Австри гаралтай доктор Б. нацистуудаас зугтан дүрвэж яваа аж. Тэр шатар яаж ийм сайн тоглодог болсон юм бол? Хөлөг онгоцны зорчигчид доктор Б.-ийн тусламжтайгаар дэлхийн аваргыг ялж чадах болов уу?

Шатрын тууж

Арагон уг туужийг “дэлхийн хамгийн сайхан хайрын түүх” хэмээн дүгнэсэн нь бий. Тэгвэл уг туужийн герман орчуулга нь 1500 гаруй номоос бүрдсэн ер бусын нэр хүндтэй “Зуркампын номын сан” цувралын хамгийн өндөр борлуулалттай бүтээлээр шалгарч байв. Жамиль тууж цааш олон хэлнээ хөрвүүлэгдэж, өдгөө дэлхийн уншигч олонтой, бараг бүх хэл дээр хэвлэгдэж гарсан гэж хэлэхэд буруудахааргүй болжээ.Жамиль туужийн үйл явдал Дэлхийн II дайны гурав дахь жилд (1943 он) Киргизстаны тал нутгийн нэгэн тосгонд өрнөж, шударга, хөдөлмөрч, үзэсгэлэнт залуу бүсгүй Жамильд төвлөрнө. Түүний нөхөр Садык нацист Германы эсрэг дайнд явсан бөгөөд тэр цагт киргиз эрчүүдийн ихэнх нь фронтод тулалдаж байсан учир хүүхдүүд, хүүхнүүд болон хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэд тосгоны тариан талбайд ажиллаж, амьжиргаагаа залгуулдаг байлаа. Нэг өдөр суга таягаа эмээлийнхээ бүүргэнд бэхэлчихсэн, бригадын дарга Орозмат хэмээх эр Жамилийн хадам эх дээр ирж, Жамилийг ойрх тариан талбайгаас галт тэрэгний буудал руу буудай зөөхөд туслуулахыг хүснэ. Тосгоны эрчүүд Жамилийг элдэвлэж зовоох вий хэмээн болгоомжилсон хадам эх нь бэрээ явуулах тун дургүй байсан ч Садыкийн дүү, энэхүү туужийн хүүрнэгч өсвөр насны хөвгүүн Сеитийг Жамильтай хамт явж болно гэдгийг сонсоод дурамжхан ч атугай зөвшөөрчээ...

Жамиль

Бидний дунд аллага үйлдэгдэж байхад, үүнийг мэдсэн хэр нь ямар ч сэргийлэх арга хэмжээ аваагүй хүн бүр энэ аллагын төлөө хариуцлага хүлээх учиртай юу? Шударга бус явдал гаарч, өдөр тутмын амьдралын нэг хэсэг, хэвийн үзэгдэл гэж тооцогдоход бидний соёлын хэм хэмжээ, зан заншил ямар үүрэг гүйцэтгэдэг вэ? Зарлагдсан үхлийн товчоон романы уншигчаас асуух асуултууд, уншигч абугай колумб, монгол, америк, хятад, европ, орос, англи ер хэн байхаас үл хамааран, өнөөдөр ч анх бичигдсэн он жилүүдийнхээ нэгэн адилаар хүчин төгөлдөр хэвээр буй билээ.Нэг өдөр Байардо Сан Роман хэмээх нууцлаг, хараажаар тун баян залуу эрхэм тосгонд хүрэлцэн ирнэ. Тэрээр эхнэр хайж яваа аж. Тосгонд хэсэг хугацаа өнгөрүүлсний дараа, залуу эр сүсэг бишрэлтэй, нэр хүндтэй, үнэнч шударга гэж тосгондоо танигдсан нэгэн айлын Анхела Викарио хэмээх хөөрхөн охинд гэрлэх санал тавина. Хуримын өдрийг товлосны дараа элбэг хангалуун найр наадам хэдэн хоногоор үргэлжилж, тосгон даяар баярлаж цэнгэнэ. Гэтэл хуримын шөнө Байардо Сан Роман сүйт бүсгүй нь онгон биш гэдгийг мэдээд, бүсгүйг төрхөмд нь буцаана. Хуримын шөнөө авааль нөхөртөө гологдон гэртээ харьсан залуу эхнэрийг эх нь аймшигтай зодож, охин дүүтэй нь унтаж ариун биеийг нь “бузарласан” тэрхүү эрийг хоёр ихэр ах нь болох Педро, Пабло нар эрж хайн, олмогцоо хөнөөж, гэр бүлийнхээ нэр хүндийг сэргээхээр шийднэ. Тэр өөдгүй эр чухам хэн бэ гэдгийг охиноос асуухад, охин “Сантьяго Насар” хэмээн хариулдаг...

Зарлагдсан үхлийн товчоон

Энэхүү тууж Солженицыныг дэлхий дахинд алдаршуулаад зогсохгүй, судлаач шүүмжлэгчид болон түүхчдийн үзэж буйгаар зөвлөлт засаглалыг нуран унахад хамгийн ихээр нөлөөлсөн бүтээл ажээ.&nbsp;Уран бүтээлчийн санаа, Иван Денисовичийн нэг өдөр хэмээх номын нэрээс л шууд харагдана. Энд зөвхөн нэг өдрийн үйл явдал өрнөх хэдий ч Солженицын ганцхан өдрийн дүрслэлээр ГУЛАГ системийн хар бараан, гашуун үнэнийг тод харуулна. И.Д.Шухов хэмээх гол баатрын бодлоор ГУЛАГ дахь харьцангуй боломжийн, бараг л сайхан гэмээр өдрийг дүрслэхээр шийдсэн нь зохиолыг бүр ч амжилттай болгожээ. Ингэснээрээ зохиолч маань “жирийн” мэдээг уран зохиол болгох зохистой хэмжээг өөртөө тогтоож өгсөн юм. Ердөө л ганцхан өдрийг дүрслэх ч энэ ганц өдөр нь хорих лагериудын бүхэл бүтэн харгис тогтолцооны жишээ болно. Түүнчлэн ухаалаг, эрс тэс дүрүүдийг сонгосон нь Солженицыны бичлэгийн нэг онцлог юм. Хорих ангид шинээр ирсэн, нэр төр, шударга ёсны үнэр нь хараахан арилаагүй шумбагч онгоцны ахмад асан Буйновскийг тэндхийн хатуу ширүүн амьдрал дунд хамаг хүний мөс, эрээ цээрээ гээсэн Фетюковтой эсрэгцүүлэн тавьжээ. Харин бригадын ахлагч, нийцэрхүү зантай Татариныг эрх мэдлээ ичгүүргүй ашиглан хоригдлуудыг учир шалтгаангүй тарчлаан зовоодог, хорихын командлагч хүртэл эмээдэг, садист зантай дэслэгч Волковойн дүр мөн л тодотгох аж.

Иван Денисовичийн нэг өдөр

Мэнсфилд нийтдээ зуу гаруй өгүүллэг бичсэнээ таван түүвэр болгон хэвлүүлснээс гадна мөн олон арван сэтгүүлд өгүүллэгүүд нь гарч байжээ. Тэдгээрээс уран зохиолын чанар чансаа болон уншигдаж, судлагдсан байдлыг харгалзан 12 өгүүллэгийг сонгон энэхүү номд оруулсан болно. Өөр олон ч эмхэтгэл гаргаж болохуйц өргөн сонголт дундаас сорчлон шилэх амаргүй байсныг өгүүлэх юун. Түүврээ 1911 онд бичигдсэн Мухлагийн хүүхэн өгүүллэгээр нь эхлүүлэв. Энэ бол “Ритм” сэтгүүлд нийтлэгдсэн Мэнсфилдийн анхны өгүүллэг юм. Үйл явдал нь Шинэ Зеландын хөдөө нутагт өрнөдөг уг өгүүллэг өнөөг хүртэл түүний хамгийн алдартай зохиолуудынх нь нэгд тооцогддог. Энэ өгүүллэг 1925 онд зохиолчийг нас барсны дараа олны хүртээл болсон Хүүхдэрхүү зан ба бусад өгүүллэг (Something Childish and Other Stories) түүвэрт ч мөн багтжээ. Түүний дараагаар 1920 онд хэвлэгдсэн Төгс аз жаргал ба бусад өгүүллэг түүврээс нь Төгс аз жаргал, Кино, Ноён Режиналдын Пикокийн нэг өдөр хэмээх гурван өгүүллэгийг сонголоо. Эдгээрт Чеховын нөлөө илт мэдрэгддэг. Тус түүврийн эхний бүтээл, олонд сайтар танигдсан Удиртгал өгүүллэг нь хэмжээний хувьд нэлээн урт тул бид энэхүү түүвэртээ багтаасангүй. 1922 онд хэвлэгдсэн Гадаа үдэшлэг ба бусад өгүүллэг түүвэрт багтсан таван өгүүллэгийг үүний дараагаар нь оруулав. Түүврээ нэрлэсэн Гадаа үдэшлэг өгүүллэг нь сонгомол эмхэтгэлүүдэд магадгүй хамгийн олонтоо багтаж, шүүмжлэгдэн хэлэлцэгдсэн бүтээл болов уу. Энэ өгүүллэг богино хэмжээний хүүрнэл зохиолын сод бүтээлд тооцогддог.

Гадаа үдэшлэг

Истанбул хотноо чинээлэг сэхээтний гэр бүлд төрсөн, Нобелийн шагналт Туркийн нэрт зохиолч Орхан Памук Цагаан цайз (Beyaz Kale) хэмээх бүтээлээ 1984-1985 онуудад бичжээ. Энэхүү роман Орхан Памукийн англи хэлнээ хөрвүүлэгдсэн анхны бүтээл бөгөөд орчуулагдсан даруйд нь Нью-Йорк Таймс Бүүк Ревью сэтгүүл “Дорнод шинэ од мэндэллээ, тэр бол турк зохиолч Орхан Памук” хэмээн уулга алдсан бол Обзервер сонин “Кальвино, Эко, Борхес, Маркес нарын шилдэг зохиолуудтай эн зэрэгцэнэ” хэмээн шагшин магтсан билээ.&nbsp;Цагаан цайз роман XVII зуунд далайн турк дээрэмчдэд олзлогдсон, Венецийн иргэнийг Истанбул руу авчирч буйгаар эхэлнэ. Одон орон, физик, уран зургийн талаар мэдлэгтэй түүнийг ижил сонирхолтой турк хүнд боол болгон өгдөг. Эл хоёр хүн өөр хоорондоо ер бусын төстэй. Эзэн, боолоосоо Венецийн тухай, Өрнийн шинжлэх ухааны тухай сурах хүсэлтэй аж. Эзэн, боол хоёр бие биеэ таних, ойлгох, бие биеийнхээ тухай хүүрнэхээр Истанбулын Алтан эвэр усан тохой руу харсан цонхтой, харанхуй, хоосон байшинд, ширээний ард суугаад ярилцана. Түүх яриа, адал явдал нь тэднийг нүх сүв бүрд нь тахал ээрсэн хотын гудамжууд, нас балчир султаны мөрөөдлийн цэцэрлэг, итгэмээргүй зэвсэг хийх төсөл болон “Би яагаад би вэ?” хэмээх асуулт руу хөтлөх ажээ. Түүх яриа өдрөөс шөнө рүү шилжихийн хэрээр лавширч, дүрүүд алгуур байр сэлгэнэ. Романы туршид зохиолын гол дүр Хожа “тэдний” болон “бидний” ялгааг олох гэж хичээдэг нь ч энэхүү маргааныг дэвэргэгч гол хүчин зүйл болдог биз. Гэхдээ сүүлчийн бүлэгт султаны болгоомжтой асуусанчлан: Ертөнцийн дөрвөн зүг, найман зовхисын хүн ард бүгд өөр хоорондоо адилхан гэдгийг ойлгохын тулд хүн заавал падишах болох ёстой юм уу?

Цагаан цайз

Энэхүү зохиол нь дотоод сэтгэлийн монолог, бодлын урсгал хэлбэрээр бичигдсэн модернист уран зохиолын төрлийн хамгийн сонгодог жишээ юм. Өлсгөлөн романд XIX дүгээр зууны сүүлч үед Кристиана хотод амьдарч буй нэр нь үл мэдэгдэх нэгэн залуухан зохиолчийн амьдралыг хүүрнэн өгүүлнэ. Тэрээр “Хүсэл тэмүүллийн эрх чөлөө”, эсвэл “Ирээдүйн гэмт хэргүүд” гэхчлэн сэдвээр цахиур хагалсан зохиол бичих төлөвлөгөөгөөр дүүрэн. Гэвч ходоод нь түүнийг цаг үргэлж зовоож, толгой хоргодох газар хаанаас олж болох талаар бодсоор тархи нь завгүй. Өлсгөлөн, залуу эрийн бие махбодыг сульдаагаад зогсохгүй оюун ухаан, дүгнэж цэгнэх чадварыг нь ч сулруулж, галзуурал руу улам бүр хөтөлнө. Цөхрөм энэ байдлаасаа зугтах оролдлого бүрийг нь тас цохих сэтгэл санааны огцом хэлбэлзэл, утга учиргүй бодолдоо зохиолын би хүүрнэгч маань тарчилж гүйцнэ. Бардам зан, ичимхий нэрэлхүү нь улам ч нэрмээс болох ажээ. Аж амьдрал нь дажгүй хэвийн яваа мэт харагдахын тулд яахаас ч буцахгүй. Халаасандаа сохор улаан зоосгүй гуйлгачин гэдгээ мэдэгдсэнд орвол хүрмээ арилжихыг илүүд үзнэ. Ядуу дорой үнэн төрхөө нууж л байвал найз нөхдөдөө ч, гаднын хүмүүст ч юу ч гэж худлаа ярихаас ичиж зовохгүй. Роман дөрвөн бүлэгтэй бөгөөд төгсгөлд нь ул суурьтай шийдвэр гаргах хүртэл зохиолын хуудас эргэх тусам манай баатрын нөхцөл байдал улам л дордсоор л байдаг.

Өлсгөлөн

1986 онд бичсэн Хөвөлзөх ертөнцийн зураач хэмээх энэхүү ном Ишигүрогийн хоёр дахь роман бөгөөд үйл явдал нь түүний анхны романы нэгэн адил Японд өрнөдөг. Уг бүтээл цаг хугацааны хувьд ч дайны дараах үе буюу 1948 оны аравдугаар сард эхэлж, 1950 оны зургаадугаар сар хүртэлх үеийг харуулах бөгөөд зохиолын гол хүүрнэл одоо цагт шууд өрнөхөөс илүүтэйгээр романы “би” баатар Масүжи Оногийн дурсамжаас бүрддэг. &nbsp;&nbsp;Масүжи Оно бол Японд нэлээд нэр хүнд олсон, уран бүтээлчийн хүсэл тэмүүлэлтэй зураач хүн юм. Тэрээр залуу насандаа олноо танигдаж, шилдэг мастеруудаар заалган сурч боловсорсныхоо дараа 1930-аад оны үеэс эхлэн уран бүтээлээрээ Японы эзлэн түрэмгийлэх бодлогод үйлчлэх болж, асар богино хугацааны дотор нийгэмдээ ихээхэн нэр нөлөөтэй болно. Эцэстээ “Эх оронч бус үйлдэлтэй тэмцэх” газарт мэдээлэгчээр ажиллаж, Төрийн цагдаагийн газарт нөлөөтэй болсноор ганц үг хэлэхэд л сэжиг бүхий улс төрийн үзэл баримтлалтай уран бүтээлчдийг торны цаана суулгаж чадахуйц хэмжээнд хүрдэг. Гэвч цаг цагаараа байсангүй. Япон улс дайнд ялагдаж, Эзэн хаант империалист дэглэмд үнэнч байх нь нэгэн цагт Оногийн байр суурийг өргөж байсан бол, одоо харин нийгмийн шившиг, гай хөө болж хувирна. Дайны үед Оногийн эхнэр Мичико дэлбэрэлтэд өртөн нас барж, цэрэгт явсан хүү Кэнжи нь тулааны талбарт амиа алдана. Харин хоёр охин нь эсэн мэнд гарах хэдий ч эцгийнх нь улс төрийн намтрын улмаас бага охин Норико нөхөрт гарахад хүндрэлтэй болж хувирдаг. Нориког гэрлүүлэхээр сайтар бодож төлөвлөсөн анхны оролдлого бүтэлгүйтсэн цаад шалтгаан нь эцэг Масүжи Оногийн хаант засгийн уран бүтээлч явсантай холбоотой нь илэрхий харагдана. Эцэст нь Оно туулж ирсэн замаа шүүмжлэлтэйгээр харж, алдаж эндэж явсан гэдгээ хүлээн зөвшөөрч чадах болов уу?

Хөвөлзөх ертөнцийн зураач

Франц Кафка бол орчин үеийн герман хэлт зохиолчдын хамгийн том төлөөлөгч билээ. Владимир Набоков нэгэн лекцдээ: “Кафкатай харьцуулахад Нобелийн шагналт зохиолч Томас Манн бол өчүүхэн одой хүн л гэсэн үг” хэмээсэн удаатай. Монсудар утга зохиол цувралын 27 дахь дэвтэр Шүүх ажиллагаа романыг бид анх удаа эх хэлнээс нь тодруулбал зохиолчийн гар бичмэлийг баримтлан гаргасан хувилбараас нь орчуулан уншигчдадаа өргөн барьж байна.&nbsp;“Нэгэн өглөө Иозеф К. ямар ч буруугүй атлаа баривчлагдав. Хэн нэгэн түүнийг гүтгэснээс зайлахгүй.” гэсэн алдартай өгүүлбэрээр зохиол эхэлнэ. Иозеф К. бол нэгэн банкны итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч (банкны эрх бүхий томоохон албан тушаалтан гэсэн үг) юм. Эхний бүлэгт гарч буй баривчилгаа яг түүний гучин насны төрсөн өдрөөр тохиох бөгөөд ердийн баривчилгаа биш болох нь удалгүй тодорхой болно. Тэр өглөө К.-г баривчлахаар хөлсний сууцанд нь хүрч ирсэн нөхөд угтаа цагдаа бус, харин аяллын хувцастай эрчүүд ажээ. Баривчлах зөвшөөрөл гэх зүйл ч үгүйн дээр, юуны учир баривчлагдах болсон шалтгааныг нь ч тэд мэдэхгүй байв. Энэ бүх учир битүүлэг зүйлс багадаа юу гэлтэй “баривчилна” гэдэг нь шоронд хорих юм уу, ядаж гэрийн хорионд ч байлгахыг хэлээгүй болох нь удалгүй илэрхий болов. К. урьдынхаараа хэвийн амьдарч болох ажээ: тэр ч бүү хэл ажлаа ч хийж болох юм байх. Үнэхээр л К.-г ажлаа хийж, амьдралаа хэвийн үргэлжлүүлээсэй гэж бодсоных уу, баривчилгааг хариуцсан хянагч эр К.-г дагалдан яваг хэмээн түүнтэй хамт ажилладаг доод тушаалын гурван ажилтныг авчирчээ...

Шүүх ажиллагаа

Цаг үеийнхээ хамийн олон уншигчидтай Жозеф Конрадын онцлох бүтээл Харанхуйн зүрх Монсудар утга зохиол цувралын 28 дахь цуврал болон монгол хэлнээ орчуулагдан гарлаа.
Конрад эл туужаа өөрийн амьдралын туршлага дээрээ үндэслэн хагас намтарчилсан байдлаар бичсэн юм. Тэрээр зохиол бүтээл туурвихаасаа өмнө далайчин эр байсан бөгөөд Конго улсыг Бельгийн колони байх үед хөлгийн ахмадаар очиж ажиллаж байжээ. Эхлээд Конрад ихэнх европчуудын адилаар колоничлолын сөрөг талыг хараахан олж хараагүй байсан. Харин Конгод ажиллах дөрөвхөн сарын хугацаандаа өнгөт арьст уугуул иргэдийг европчууд хэрхэн мөлжиж, харгисаар дарангуйлж буйг хараад сэтгэл зүйн гүн дарамтанд оржээ. Үүнээс хойш найман жилийн дараа Харанхуйн зүрх туужаа бичсэн юм.

Харанхуйн зүрх

Мөн The New Yorker сэтгүүлийн оны шилдэг шинэ ном, Опра Уинфригийн шилдэг 10 номын жагсаалтад багтсан байдаг.Зохиолч Энэтхэг Америк гаралтай учраас өөрийгөө Энэтхэг эсвэл Америк гэж аль нэгээр нь тодотгож чаддаггүй, бусад цагаачдын адил багаасаа л “хоёр бие хүн шиг” амьдрах дарамтыг мэдэрдэг байжээ. Энэ нь ч зохиолуудад нь тусгалаа олж, хайрлаж хайрлагдах гэсэн хүний мөн чанар хийгээд өөрийгөө таньж мэдэх үйл явцын эрчлээнд үүсэх Энэтхэг, Америк соёл хоорондын зөрчилдөөнийг түлхүү өгүүлсэн байдаг.Түүний өгүүллэг бүрт хүний амьдралд үргэлж тохиолддог боловч ухаж хөндөхөөс зайлсхийдэг бодит асуудлуудыг ил болгосон агаад үгүйсгэл, гэмшил, бэрхшээл болон итгэл алдарсан түүхүүд өрнөнө. Эдгээр дүрүүд, үйл явдлууд нь үнэнтэй дэндүү ойрхон тулд уншигч та тэдний амьдралыг өөр дээрээ тусган гүн гүнзгий мэдэрнэ, бас ойлгоно. Пулицерийн шагнал хүртсэн энэхүү зохиол нь 9 богино өгүүллэгээс бүрдэнэ.

Эмгэг зовуурийн хэлмэрч

Этгээд хүн зохиол анх 1944 онд хэвлэгджээ. Жирийн албан хаагч, Алжир хотын иргэн Мерсо хэмээх залуугийн өдөр тутмын нэг хэвийн амьдралыг өгүүлэн зохиол эхэлдэг. Эх нь нас барж түүнийгээ оршуулна. Мерсо бичээчийн ажилтай Мари гэгч залуу бүсгүйтэй холбогддог. Тэр бүсгүйтэй учир ургуулсандаа харамсдаг ч үгүй, сүйд майд болж дурладаг ч үгүй. Удалгүй энэ бараан амьдралд нь эмгэнэлт явдал тохиолдоно. Тэр гэнэтийн муу цочролоор танилынхаа өгсөн гар буугаар нэгэн арабыг алчихдаг...&nbsp;Энэхүү аллага нь ямар ч утга учиргүй байсан агаад цаазлуулах ял сонсон, үхэхийнхээ өмнөх шөнө оюуны эрх чөлөөг эдэлж буй тухай сонирхолтой сэдвийг хөнддөг.

Этгээд хүн

Томас Манн энэ туужаа бичихдээ олон зохиол бүтээлийнхээ нэгэн адил хувийн амьдралаасаа сэдэл санаа авчээ. 1911 онд гэр бүлээрээ Венецэд амраад ирснийхээ дараа бичсэн энэ туужийн гол дүрд зохиолчийн хувийн амьдралтай холбоотой зүйлс олон талаар тусгалаа олсон байдаг. Тухайлбал, Ашенбах, Томас Манн хоёр хоёулаа алдар нэртэй, уран бүтээлийн олз омог арвин яваа зохиолчид бөгөөд уйгагүй шаргуу хөдөлмөр, хатуу зарчимч зангийнхаа ачаар энэ өндөрлөгт хүрч чадсан. Хэн хэн нь гэрлэж явсан гэдэг нь хангалуун сайхан амьдарч яваа ажил хэрэгч хүмүүсээс өнгөн дээрээ бол огтхон ч ялгаагүй амьдран, нийгэмд тогтсон хэв маягаас гажихгүйг хичээж явсныг илтгэнэ. Гэвч тэр хоёр дотооддоо бол хүмүүс хийгээд орчлон ертөнцийг уран бүтээлчээр хардаг гоо зүйн мэдрэмж цогцолсон хүмүүс. Түүнчлэн Манн ч , Ашенбах ч аль аль нь ижил хүйстнээ таашаах сонирхдог ч үүнийгээ зоргоор нь тавихыг өөртөө тас хорьдог ч эцэстээ чухам энэ л чиг хандлагаасаа болж ихэд шаналж зовдог. Ашенбахын дүр үнэхээр амьд, том томруун, бодитой санагддаг нь зохиолч ба зохиолын баатар хоёрын энэ ижил төстэй талуудтай холбоотой нь маргаангүй. Гэсэн хэдий ч энэ туужийг дан ганц хувийн намтар төдийгөөр ойлговол эндүүрэл болно. Бүхий л агуу зохиолчдын нэгэн адил Манн зохиол бүтээлээ өөрт тохиолдсон явдал, амьдралаасаа санаа авч бичсэн. Бүхий л агуу зохиолын нэгэн адил Венец дэх үхэл ч мөн хувийн шинж чанартай өгүүлэмжээс хол илүү халин гарсан билээ.

Венец дэх үхэл

Одоогоор 34 хэлнээ орчуулагдсан энэ романаар 1992 онд мексик найруулагч Альфонсо Арау (Альфонсо, Лаура хоёр хожим нь гэр бүл болжээ) кино бүтээсэн нь Эскивелийг роман туурвигч гэдгээрээ олон улсад танигдахад хувь нэмэр оруулсан юм.Үйл явдал нь 1910 оны үед (Мексикийн хувьсгал эхлэх үед) өрнөх энэ романд Мексик-Америкийн хилийн ойролцоох фермд аж төрдөг Гарсагийн гэр бүлийнхний амьдралыг өгүүлнэ. Энэ гэр бүлийн өрхийн тэргүүн эрт нас барж дан эмэгтэйчүүд үлдсэн нь уг романы гол баатрууд болдог. Эскивель уг романдаа тодорхой нэг уламжлал, тэр тусмаа латин америкийн уран зохиолын уламжлалыг дагаад зогссонгүй, эрс тэс хоёр төрлийн номыг, өөрөөр хэлбэл сар, сараар хуваасан цуврал хэлбэрийн роман болон гал тогооны жорын ном хоёрыг хольж шингээснээс харахад түүний хошин шогийн мэдрэмж, хашигдаж баригдалгүй чөлөөтэй сэтгэн туурвих чадвар, шинийг турших дуртай сониуч зан нь тодхон харагдана. Тодруулж хэлбэл, романы арван хоёр бүлгийг тус бүр саруудад тааруулан хуваарилж, түүнчлэн зохиолын эхэнд нэгэн мексик хоол бэлтгэх жорыг нарийн тодорхой тоочин өгүүлж, улмаар уг жор нь үйл явдалтай нягт сүлэлдэх ажээ.&nbsp;Хүн заримдаа хоёр зүйлийн нэгийг л сонгох ёстой болдог. Уламжлал уу эсвэл дэвшил үү? Гэр бүлийн эв нэгдэл үү аль эсвэл амин хувийн аз жаргал уу? Хувь хүн бүр, айл өрх болгон, эцэстээ бүр нийгэм ч бас энэ сонголттой нэгэн цагт тулгардаг. Мэдээж хэрэг эл төвөгтэй нөхцөл байдал зөвхөн Эскивелийн романд өгүүлэгдээд өнгөрөх бус, дэлхий дахины олон улс гүрэнд, тэр дундаа манай улсад ч бас арай өөр маягаар илэрдэг. Тийм ч учраас энэхүү роман уншигчдад туйлын зугаатай, уран зохиол талаасаа тун сонирхол татам бүтээл болохоос гадна нийтийн хэлэлцүүлэг, шүүмж маргаан өрнүүлж болохуйц нийгэм-улс төрийн чухал ач холбогдолтой зохиол юм.

Халуун шоколад шиг сэтгэл

Гэмт хэргийн сэдэвт бүтээл туурвидаг зохиолч эр нэг өдөр Граубюнден муж дахь Кур хотод гэмт хэргийн роман хэрхэн бичих тухай илтгэл тавихаар очиж буйгаар ерөнхий өгүүлэмж эхэлнэ. Түүний илтгэлд цөөн хүн суусан боловч тэдний дунд Цюрих мужийн цагдаагийн газрын дарга асан доктор Х. байж таарчээ. Удалгүй доктор Х. зохиолч Дюрренматтай олон талаар төстэй санагдах би хүүрнэгчтэй зочид буудлын бааранд танилцана. Хэн хэн нь маргааш өглөө Цюрих явах гэж байсан тул цагдаагийн дарга асан эр зохиолчийг машинаар нь хамт яваач хэмээн урина. Ингээд замд явах үедээ тэрээр гэмт хэргийн романд туйлын шүүмжлэлтэй ханддагаа хэлдэг. Тэдний замд огт санаандгүй мэт таарсан шатахуун түгээгүүрийн газраар дайрч өнгөрөхдөө сэтгэл нь ихэд хямарсан доктор Х. хамт аялж яваа би хүүрнэгчид гэмт хэргийн романыг шүүмжлэх шалтгаан болсон олон түүхийн нэгийг хүүрнэснээр “зохиол доторх зохиол” буюу дотоод өгүүлэмж эхэлнэ.Ес орчим жилийн өмнө Цюрих хотоос холгүй орших Мегендорф тосгоны ойролцоох ойгоос бусдын гарт амиа алдсан охины цогцос олддог. Доктор Х.-ийн удирдлагад ажиллаж буй мөрдөгчдийн нэг болох комиссар Маттей хэргийг анх хариуцаж авна. Уг нь тэрээр хэдхэн хоногийн дараа Швейцарийн Засгийн газрын шийдвэрээр Иордан руу томилогдон явах гэж байлаа. Хэргийг хариуцсаны хувьд Маттей амиа алдсан охины ээж, аав хоёрт эмгэнэлт мэдээг дуулгах үүрэг хүлээнэ. Удахгүй гадаад руу томилогдон явах тул юу ч биелүүлж чадахгүйгээ комиссар өөрөө мэдэхийн дээдээр мэдэх атлаа охины ээжид “Би алуурчныг олно!” хэмээн амлалт өгдөг. Энэ амлалт Маттейн амьдралыг эрс өөрчлөх бөгөөд үүгээр зохиол цааш илүү сонирхол татам өрнөж, зөрчил маргаан, тааварлашгүй нууцууд дагуулан үргэлжилнэ.&nbsp;Нэг талаас алуурчин хэрхэн илчлэгдэж буй, нөгөөтээгүүр шударга ёс тогтож буй байдал нь үнэндээ гэмт хэргийн сэдэвт зохиолын бүхий л болзол нөхцөлөөс тэс зөрнө. Гэхдээ энэ зохиолыг дэд гарчигт нь тодруулан нэрлэсэнчлэн заавал “Гэмт хэргийн романыг эцсийн замд үдсэн” бүтээл хэмээн үзэж хараахан болохгүй. Эл романаа олны хүртээл болгосон 1958 оноос хойш ч Дюренматт гэмт хэргийн романууд бичсээр байсан нь үүний нэг баталгаа билээ.

Амлалт

2024 ОНЫ УТГА ЗОХИОЛЫН НОБЕЛИЙН ШАГНАЛТ ЗОХИОЛЧ ХАН ГАН&quot;Хүмүүний амьдралын эмзэг талыг нээн харуулсан машид хүчтэй яруу найраглаг туурвилуудаараа Нобелийн шагнал хүртсэн&quot; - Нобелийн утга зохиолын хорооЭнэхүү роман нь долоон бүлгээс бүтэх бөгөөд бүлэг бүрд Кванжүгийн цуст аллага, харгислалд өртсөн долоон хүний тухай өгүүлэн, тэднээр үйл явдлыг хүүрнүүлдэг. Зохиолч Хан Ганы уг роман тун амаргүй боловч нэн чухал, сэтгэл хөдөлгөсөн зохиолын нэгд тооцогддог байна. Урьд нь түүний туурвисан Миний бүсгүйн үр жимс (내 여자의 열매) хэмээх богино өгүүллэг манай хэвлэлийн газраас эрхлэн гаргасан Солонгос өгүүллэг, тууж эмхэтгэлд багтан та бүхэнд хүрсэн билээ. Түүнчлэн энэ зохиол Монсудар Утга зохиол цувралын арав дахь дугаараар хэвлэгдсэн зохиолч И Мүн Ёлын Манай бүдэрсэн баатар романы адил Солонгос улсын шинэ үеийн түүхийн нэгэн хэсгийг илтгэн харуулна.

Хөвгүүн ирлээ

1861 онд Францын Лавильдье хэмээх жижиг хотод эхлэх үйл явдлын гол баатар бол 32 настай Эрве Жонкур хэмээх эр юм. Тэрээр худалдаачин агаад цор ганц төрлийн бараа арилжаалдаг нь туйлын үнэтэй атлаа тун ч эмзэг торгоны хүр хорхой ажээ. Хүр хорхойн авгалдайн шүлснээс торгоны түүхий эд гаргаж авна. Үндсэндээ энэ наймаа тун энгийн агаад ашигтай ч үүнийг эрхлэх хүн танил тал сайтай төдийгүй алс холын аян замд гарахаас айж бэрхшээдэггүй байх ёстой. Аян замд гарахын учир юун гэвэл тухайн үед Европт буй бүх хүр хорхой халдварт өвчинд нэрвэгдэж, романы үйл явдал эхлэх мөчид дэлхий даяар эрүүл хорхой нэг ч олдохгүй болсонд байлаа. Гэхдээ ганцхан газар буюу тухайн үед гадаад ертөнцөөс бүрэн тусгаарлагдмал оршиж асан Япон орныг эс тооцвол шүү дээ.

Торго

Нэг талаас гол баатар насанд хүрч төлөвших явцдаа нийгэмтэйгээ зөрчилдөнө. Тэр дундаа ёс суртахууны хэвшмэл төсөөлөлтэй гэр бүлийнхэн нь дөнгөж бүрэлдэн төлөвшиж буй хувь хүнд нэг бол бөхийн дагах, үгүй бол сөрөн зогсохоос өөр аргагүй дарамт учруулна. Харин нөгөөтээгүүр зохиолын баатар маань бэлгийн сонирхлоо мэдэрч, дур хүсэлтэйгээ харилцан, зохицуулж сурах шаардлага гарч ирснээс улбаатай дотоод зөрчил үүснэ.&nbsp;Мишимагийн онцлог бол нэгдүгээрт, ялангуяа орчуулагчаас нэн их чадвар шаарддаг адилтгал, зүйрлэл дүүрэн тансаг бичлэг; хоёрдугаарт, Японы болон барууны уламжлалыг уран чадмаг холбон сүлэлдүүлэх чадвар; гуравдугаарт, өөрийн гэх тод онцлог бүхий, өнөөгийн өнцгөөс харахад өдөөн хатгасан ертөнцийг үзэх үзэл бөгөөд тэнд гоо үзэсгэлэн, (ижил хүйстний) хүсэл тачаал, харгислал ямагт салшгүй уялдана.

Багт хүний наманчлал

Аав байх тухай, аав-хүүхдийн хоорондын харилцааны тухай сэдэв дэлхийн уран зохиолын чухал сэдвийн нэг байсаар ирсэн билээ. Энэ тухай зохиол бүтээл ч цөөнгүй олон бий. Гэхдээ Петер Хандкегийн энэ тууж шиг аавын тухай, тэр тусмаа ганц бие аав байх тухай сэдвийн гүнд нэвтэрч, илэн далангүй, нэгд нэггүй тодорхой илчлэн өгүүлсэн нь үгүй. Энэхүү зохиолоос хүүхдээ анх хараад би хүүрнэгч хэрхэн баярласан тухай, өмгөөлж хамгаалах гэнэтийн их хүсэл, догшин ширүүн эрч хүч мэдрэгдсэн тухай, түүнчлэн хүүхэд өсгөх өдөр тутмын тасралтгүй ажилд хэрхэн уйтгарлаж, тэвчээр алдарч, уурлаж бухимдаж буйг, үе үе энэ уур бухимдлаа барьж чадахаа болин тэсгэл алдан зохисгүй авир гаргаад, дараа нь түүнээс хэрхэн ичиж зовсныг олж харна.

Хүүхдийн түүх

Манай үеийн баатар роман хоёр хэсэгтэй. Нэгдүгээр хэсэгт бид зохиолын би хүүрнэгч болох нэр нь үл мэдэгдэх орос офицерын хамт Гүржийн нийслэл Тбилис хотоос Умард Осет-Аланийн нийслэл Владикавказ хот руу аялна. Шуурга тавьсан нэгэн шөнөөр уулын даваа давж явахдаа тэрээр Максим Максимыч гэх сайхан сэтгэлтэй нэгэн харуулын ахмадтай танилцана. Максим Максимыч гэр бүлгүй, архи дарс огт амсдаггүй нэгэн бөгөөд би хүүрнэгчээс ялгаатай нь Кавказад он удаан жил амьдарчээ. Энэ Максимыч гэгч эр би хүүрнэгчид Григорий Александрович Печорин гэх нууцлаг, залуухан язгууртан гаралтай эрийн тухай ярьж өгнө. Тэд нэг жилийг зэлүүд зайдуу бэхлэлтэд хамт өнгөрүүлсэн ажээ. Зохиолын жинхэнэ гол баатар болох Печорин чинээлэг айлын хүүхэд бөгөөд Кавказад чухам юу хийж яваа нь уншигчдад удтал бүрхэг байна. Печорин бол хүүхнүүдийн эрлэг, ид хавтай эр боловч юм бүхнээс амархан уйддаг бөгөөд хүмүүстэй чин сэтгэлийн холбоо үүсгэх чадваргүй болов уу гэмээр нэгэн. Тэрээр сэтгэлт бүсгүй Белагаа эмгэнэлтэй үхлээр алдсаны улмаас ийм чулуун зүрхтэй болсон бөгөөд өөрийг нь найз нөхрөө хэмээн ихэд хүндлэх штабын ахмад, сайхан сэтгэлт өвгөн Максим Максимычийг төдий л тоохгүй байх шиг санагддаг. Печорин, Максим Максимыч нар Владикавказад гэнэт тааралдаж, би баатар эл уулзалтын гэрч болж буйгаар романы нэгдүгээр хэсэг төгсөнө. Ийн уулзсандаа Максим Максимыч ихэд баярлаж, ердөө л Печоринтой тааралдахын төлөө албан үүргээ хүртэл цалгардуулдаг бол Печорин харин хөндий хүйтэн харьцана. Тэрээр Перс рүү аялж яваа бөгөөд Максим Максимыч түүний өдрийн тэмдэглэлүүдийг зориуд хадгалж байснаа буцааж өгөх гэхэд ч авахаас татгалзана. Урам унтрам энэ уулзалтын дараа тэдгээр тэмдэглэлийг Максим Максимыч ч бас өөртөө хадгалахыг хүсээгүй учир би хүүрнэгчид өгдөг. Романы хоёрдугаар хэсгийг бүрдүүлэх эл тэмдэглэлүүдээс уншигчид Печорины жинхэнэ дотоод ертөнцтэй танилцана.

Манай үеийн баатар

1962 онд Стейнбект Нобелийн утга зохиолын шагналыг хүртээхдээ шүүгчид “Тун бодит, нүдэнд харагдахуйц бичдэг хэв маяг, түүгээрээ эмгэнэл, инээдэм хослуулан, нийгмийн байдлыг хурцаар шүүмжилдэг авьяасыг нь үнэлэв” хэмээсэн байдаг. Энэ хоёр шинжийг, тодруулбал, хошин өнгө аяс, нийгмийг шүүмжилсэн хурц шүүмжлэлийн аль алийг Стейнбек эл тууждаа чадмаг ашиглажээ. Ингэхдээ Тайрдас зэрэг туслах дүрийг хүртэл хэчнээн тод томруун, үнэмшилтэй дүрсэлснээс нь түүний гаргууд авьяас тодхон харагдана. Түүнчлэн байгалийн үзэмж байдлыг дүрслэн бичих чадвар нь ч нэн гайхалтай. Стейнбек бүхий л зохиолдоо зөвхөн хүмүүсийг өгүүлээд орхих бус, харин ямагт өөрсдийг нь бүтээн бүрэлдүүлж буй нийгэм болоод байгалийн цогц орчин нөхцөлийнх нь дунд дүрсэлдэг онцлогтой.

Хулганууд ба хүмүүс

Эргэлзээ, хайр, ганцаардал, шашин шүтлэгийн мөн чанарын тухай бодлын үрийг уншигчийн толгойд суулгахын сацуу Густав Флауберт бол яахын аргагүй бэсрэг туужийн суут зохиолч гэдгийг нартад нэгэнтээ тунхагласан бүтээлийн дээжийг уншигч танд өргөн барьж байна.Тэртээ 1877 онд хэвлэгдэж асан эл бэсрэг гурван тууж эргэлзээ, хайр, ганцаардал, шашин шүтлэгийн мөн чанарын тухай бодлын үрийг уншигчийн толгойд суулгахын сацуу Густав Флауберт бол яахын аргагүй бэсрэг туужийн суут зохиолч гэдгийг нартад нэгэнтээ тунхагласан билээ. “Эгэл зүрх” хэмээхүй нь үгүйрэн хоосорч, хагацан гашуудаж явсан ч католик итгэлдээ үнэнчээр бишрэн дагаж амьдарсан боловсролгүй үйлчлэгч эмэгтэй Фэлиситэгийн тухай. “Гэгээн Жүлианы домог” гээч нь Роуэн дуганы өнгө алаг цонх дээрх зургаас санаа авч, хувь заяаны эргүүлэгт хөтлөгдсөөр өөрийн улаан гараар аав, ээжээ егүүтгэсэн харгис сэтгэлт гөрөөчин эрийн талаар. Мөн эл бэсрэг туужаас ханхалсан итгэл найдвар, нүгэл хилэнцийн холилдсон эхүүн үнэр магадгүй Салом ба Жан Баптистын түүхийг сэргээн бичсэн “Хиродиас” бэсрэг туужаас ч цоргих вий.

Бэсрэг гурван тууж

Ганцаардсан хоёр хүн нийлэхэд ганцаардлыг л солилцоно. Хүн өөрт юу байгаагаа л өгч чадах учраас тэр юм. Ясүши Иноүэгийн Ангийн буу зохиолоос “Хүн байх нь ганцаараа байх явдал” гэх үзэл нэвт ханхална.1949 онд бичсэн Ангийн буу зохиолын үйл явдал Дэлхийн II дайны дараах үед өрнөх ба Японы томоохон худалдааны хотууд болох Кобэ, Осакагийн захад байх чинээлэг хүмүүсийн дундах хориотой хайр дурлалыг харуулдаг. Зохиолд нэг эрэгтэйд бичсэн гурван эмэгтэйн захидал гарна. Эхнийх нь эхийнхээ амраглалын тухай өдрийн тэмдэглэлээс нь мэдэж авсан нас залуу Шооко охины, хоёр дахь нь нөхрийнхөө нууц амрагийн явдлыг олон жилийн турш мэдсээр ирсэн ч хэнд ч мэдэгдээгүй Мидоригийн, харин гурав дахь нь удаан хугацааны турш үеэлийнхээ нөхөртэй явалдсандаа шаналж, туйлдан үхэхээр шийдсэн Сайкогийн захидал юм.Зохиолд ижил нөхцөл байдлыг гурван эмэгтэй өөр өөрсдийнхөөрөө тайлбарлах ба ингэснээр нэгэн үйл явдлыг уншигчдад өөр өөр өнцгөөс харах боломжийг олгоно. Гэвч эцэст нь гурван захидлын эзэн Мисүгигийн захидал дээр бүх зүйл зангидагдана. Мөн зохиолын дүрүүд ээдрээтэй тавилангаар холбогдсон ч ер бусын хүнлэг, чин үнэнээрээ буй эмэгтэйчүүд болохыг захидлуудыг уншсанаар уншигчид ойлгоно.

Ангийн буу

Уг бүтээл нь хүн амины “бодит гэмт хэрэг”-ээс сэдэвлэсэн зохиол хэдий ч харгис хэрцгий өрнөлтэй, айдас хүйдэст автуулам үйл явдлуудаар баяжуулаагүй юм. Зохиолч мэдээллийг тэнцвэртэй цуглуулж, үнэн мөнийг хайх явцдаа тулгарсан саад бэрхшээлийг сонирхолтой, егөөтэй өгүүлснээс гадна агуулгын хувьд шүүх ажиллагаа, мэргэжлийн ёс зүй, хүний мөн чанар, нийгмийн хандлага зэрэг өргөн цар хүрээг хамарчээ. Аливаа асуудлыг үнэн бодитой үнэлж дүгнэхээр хүмүүстэй уулзаж ярилцан, сурвалжилж, тал бүрээс нь задлан шинжилсний эцэст мэргэжлийн сэтгэл зүйч төдийгүй мөрдөн шиг гайхалтай ажиллаж туурвисан баримтат бүтээл юм. Гэхдээ хүүрнэл зохиолын хэв маягаар бичсэнээрээ уран зохиолын бүтээлд зүй ёсоор тооцогддог.Зохиолд дурдагдах сэтгүүлчийн увайгүй үйлдэл, аймшигт гэмт хэрэг манай нийгэмд ч тохиож буй зүйлтэй нэлээн төстэйн дээр сэтгүүл зүйн хөгжил, мэргэжлийн ёс зүй, түүгээр зогсохгүй гэмт хэрэгтэнд хандах нийгмийн хандлага, чиг баримжаа хаана явааг тольдож болно.

Сэтгүүлч ба алуурчин

Утга зохиолын цувралын 43 дахь бүтээл Имре Кертиесийн “Хувьгүй төрөгсөд” (Унгар зохиолын нэр нь “Sorstalanság”, англи нь “Fateless”) роман нь хараахан насанд хүрч амжаагүй жаал хүү Германы Аущвицын хорих лагерьд хэрхэн хоригдож, хүнд хэцүү цагийг даван туулж амьд гарч буй тухай сонирхолтой бүтээл билээ. Арван таван настай хүү түүхийн гэрч болж, амьдарч байгаа цаг хугацаагаа өөрийн мэдэрснээрээ дүрслэн, үнэлэлт дүгнэлт хийж байгаа нь уншигчдын анхаарлыг ихээхэн татах биз ээ. Унгарын зохиолч Имре Киртиес түүхийн харгис хэрцгий, дарангуйллын эсрэг хувь хүний эмзэг туршлагыг дэлгэн өгүүлснээрээ 2002 онд энэхүү бүтээлээрээ Нобелийн шагнал хүртсэн юм.

Монсудар утга зохиол (99 бүтээлт цуврал)