Уран зохиолд түүхэн бодит цаг үе, орон зай хийгээд үйл явдлын учгийг тайлах гхэн бодит хүний тухай дүрслэн өгүүлэх явдал тун амаргүй, угзчуу янзтай өдий хүрчээ. Хүн төрөлхтөн түүхэн хөгжлийн тухайн шатанд олдож байгаа боломж, амжилтад тулгуурлан тодорхой цаг үе, орон зайн тухай уран сайхны илэрхийллийн зохих төрөл зүйл, apra ашиглан тал бүрээс нь үнэн бодит үйл явдалд дөхүүлэн өгүүлэх apra ажиллагаанд суралцсаар байна.  

Эпос хийгээд роман

Михаил Бахтин

Аливаа зүйлийн учир начрыг олоход үзэл бодол, сэтгэлгээ, арга зүйн олон онцлог байж болох нь улс төр философи, урлаг утга зохиолын олон 'изм'-ын үзэл баримтлалаас тодорхой харагдах ажээ. Аливаа шинэ бодомж, тайлбар бүхэн нь ертөнц хаос шинж ай, урлаг утга зохиол нь чөлөөт сэтгэлгээ, зөн билгээр илэрхийлэгдэнэ гэсэн үзэл баримтлалтай холбоотой буй заа. Орчин үед хэл, хэлэхүй, тэмдэг, утга зэргийн харилцан холбоог текстийн туршлагад тулгуурлан авч үзэх боллоо.  

Зохиогчийн үхэл

Ролан Барт

Энэ удаагийн цувралаараа сүүлийн үед судлал, шинжлэлийн хамгийн бага бичигдэж байгаа сэдэв болох монгол жүжгийн судлал, шинжлэлийн бүтээлүүдээс хэвлэж судлаачдын анхаарлыг хандуулахыг зорьсон юм. Шинэ монголын шинэ театрын урлаг хөгжиж эхлээд ер гаруй жил болоход жүжгийн зохиол нь монголын уран зохиолын биеэ даасан төрөл аймаг болж хөгжөөд, ээдрээтэй нарийн төвөгтэй хөгжлийн замыг туулсан боловч монголын ард түмний оюун билгийн бүтээл болсон олон арван шилдэг бүтээлээр баяжин, ард түмнийхээ олон талтай амьдралыг тусгаж ирсэн юм.    

Монгол Жүжиг

Самбуугийн Хөвсгөл

Энэ ном 2007 онд 'Өрнө дахины уран сайхны шүүмжлэлт сэтгэлгээний тойм' нэртэйгээр хэвлэгдсэн юм. Бид шүүмжлэлт гэснийг зохиогчтой зөвшилцөн 'Шинжлэл' хэмээн өөрчилсан болно. Учир юу гэвээс 'критик' гэсэн үгийг шүүмжлэл хэмээн хэрэглэснээс холбоотой. Уг нь 'критик' нь Грекийн үнэлэх дүгнэх гэсэн үгнээс гаралтай, өргөн утгаараа эргэцүүлэх зэрэгцүүлэх гэдэг утгыг ч агуулдаг аж. Өрнөдөд 'критик' хэмээх үг нь утга зохиолд шинжлэх, судлах гэсэн утгаар хэрэглэгддэг аж. Шүүмжлэл гэж нэрлэснээс судлаач, зохиогч уншигч хүртэл зэмлэл шийтгэл мэт ойлгоход хүрчээ...    

Өрнө дахины уран сайхны шинжлэлт сэтгэлгээний тойм

Гаадамбын Билгүүдэй

Өнгөрсөн зууны эхний хагаст өрнөдийн уран зохиолын судлал шинжлэлд онцгой нөлөө бүхий хоёр урсгал үүссэн нь өдгөө ч сэтгэлгээ, аргазүйн талаасаа бие даасан чиглэл болж хөгжсөөр, АНУ болон европын улс орнуудын уран зохиолын туурвилзүйд үр шимээ өгсөөр буй билээ.    

Ерөөлчид ба шизофреникүүд

Г.Батсуурь

Уран зохиолын шилдэг бүтээл дэх гайхамшигт дүрүүд хүүхдийн амьдралд гүн гүнзгий нөлөөлж амьдралын үлгэр жишээ, танин мэдэхүйн эх сурвалж болдог.  

Хүүхдийн уран зохиолын судлал шинжлэл

'Утга зохиол судлал шинжлэл' цувралаар Наум Яколевич Берковскийн ХIХ зууны эхний хагасын өрнөдийн уран зохиолын лекц юм. Наум Берковскийн утга зохиол судлал шинжлэлийн ажлаа 1920-иод оны сүүлчээс эхэлжээ. Берковскийн амьдралынхаа сүүлийн жилүүдэд бичсэн нэг сэдэвт бүтээл бол 'Германы романтизм' юм. Энэ бол оросын эрдэм судлалын Германы романтизмын сэдэвт анхны суурь судалгаа юм. Харин бидний орчуулан хэвлүүлж буй энэ ном маань түүний Багшийн дээд сургуульд уншсан амьд яриа юм. Урьдчилан хэлэхэд манай 'Утга зохиол судлал шинжлэл' цувралаар түүний 'Английн романтизм', 'Францын романтизм' номууд хэвлэгдэх болно.    

Германы романтизм

Н.Берковский

Энэ ном бол Америкийн сургуулийн хөтөлбөрийн дагуу бичсэн хичээлийн хэлэлцүүлэг юм. Уран зохиол, урлаг, соёл кино судлал шинжлэлийн үндсэн ойлголт, нэр томъёо хамаарах хүрээний талаар товч тодорхой өгүүлсэн нь бидний сонирхлыг татсан юм. Судалгаа шинжилгээний формализм-хэлбэр зүй, структурализм-бүтэц зүй, түүхэн болон психоанализ-сэтгэл судлал, марксизм болон улс төрийн, хүйсийн транснационал, шинжлэх ухааны шинжлэл судлалын танил бус арга, ойлголтуудтай танилцах болно.    

Уран зохиол, кино, соёл урлаг

Кино шинжлэл

Ри багшийнхаа эрдмийг бид мөн ч олон үе мөлжинө дөө. Тэгэхээс ч аргагүй юм. Ер нь хүн төрөлхтөн мэдлэг чадвар нь дутсан үед л яах аргагүй урьд өмнөх үе рүүгээ өнгийдөг юм даг уудаа. Ри багшийн үг утга найруулах эрдэм юу юунаас илүү чухал болж байгаа энэ үед судлаач маань олон жилийнхээ эргэцүүлэл судалгаагаа базан энэ номыг туурвижээ. Эндээс Ри багшийн судалгааны шинэ үе эхэлж байна гэж үзэж болно.    

Б.Ринчений уран зохиолын яруу найруулгын учир

XX зууны дунд үеийн авьяас билигтэн Ринчиний Чойном (1936-1979)-ын намтар, уран бүтээлийн холбогдол бүхий хэрэглэгдэхүүнийг 1998 оноос эрэн сурвалжилж цэгцлэн бүртгэж зохиолчийн сан хөмрөгийг бүрдүүлсээр байгаа эрдэмтэн бол Дорлигийн Ганболд мөн. Сан хөмрөгөөсөө дээжлэн 25 номыг 20 шахам жилийн хугацаанд Д.Ганболд эрхлэн хэвлүүлжээ.    

Чойном судлал

Дашдондогийн Батсайханы нэгэн бүтээл болох 'Театрын хил хязгаарыг давахуй' буюу 'Утга зохиолын судлал шинжлэл' цуврал 27 та бүхэнд хүргэж байна.    

Театрын хил хязгаарыг давахуй

Монголын уран зохиолын дахь цохолборлон бинтлэх арга хэмээх энэ бүтээл бол манай өнөө цагийн уран зохиол судлалд гарч буй шинэ үзэгдэл, шинэ хандлага болж байгаагаараа онцлог юм.  

Шинжлэн тайлах дорнын уламжлал

<p>Уг ном нь Монгол Улсын Соёлын гавьяат зүтгэлтэн, яруу найрагч, сэтгүүлч Цэндийн Чимиддоржийн мэндэлсний 60 жилийн ойд зориулсан 'Төгөлдөр найраг' эрдэм шинжилгээний бага хурлын илтгэлүүд, мөн түүний намтрын товчоон, уран бүтээлийн туурвилзүй, яруу найрагчдаас түүнд зориулсан шүлгүүдээс бүрдэнэ.</p>

Туурвилзүй

Цэндийн Чимиддорж

Герман, Английн романтизм Францын хувьсгалаас эхтэй тухай өмнөх номуудад өгүүлсэн билээ. Тийм атал хувьсгалынх нь эх орон болсон Францад бүр хожуу романтизм хөгжсөн сонирхолтой түүхтэй. Тэр тухай энэ ном өгүүлэх болно.  