Хоёр зуу гаруй жил үргэлжилсэн Манжийн эрхшээлээс салж, ХХ зууны эхээр монголчууд хэрхэн туурга тусгаар улс болж, өрх гэрээ төвхнүүлсэн түүхэн үйл явдал бидний амьдралд илүү ойрхон болохыг таны гар дээр очиж буй эл зурагт ном харуулах болно. Та эл номноос “нүүдэлчин монгол хүн бүр өөрийн аягатай байдаг ба зөвхөн түүгээрээ л цай уудаг. Зарим лам нар амсарыг нь мөнгөлсөн, хүний толгойн гавлын ясан аяга хэрэглэдэг”, “Монгол эрчүүд айраг, нэрмэл архи уух нь элбэг ч архидах явдал бараг л үгүй”, “Монголчуудын дунд гэмт хэрэг огт гардаггүй шахам байсныг”, “Монгол эрчүүд хамгийн ойр хэдхэн алхмын цаана ч гэсэн явганаар явдаггүй, үргэлж мориор явж байдаг” тухай, “Өчүүхэн багаасаа малын хотонд өсөж, морины нуруунд хадагдсан монгол хүн байгалийн хатуу, ширүүн уур амьсгалд дасаж зохицсон эрүүл чийрэг, бадриун биетэй. Талын шуурга, өвлийн тэсгэм хүйтэн жавар, зуны аагим халуунд ч монголчууд ажрахгүй тэсвэр хатуужилтай болдог” талаар ч нэгийг мэдэх болно.Мөн “Монголчууд маш их саваагүй, юманд сониуч зантай. Аян замын үед замд тааралдсан гадаадын аялагч хийгээд бүр алсуур яваа хэнийг ч болов хэрэг болгон очиж, мэнд мэдээд “хаашаа, юу хийж яваа” “юу авч яваа”, “үүнийг үзье”, “тэмээгээ хэдээр авав”, “энийгээ зарах уу” гэх мэтээр асууж шалгаадаг монголчуудын эгэл амьдралын үнэн дүр төрхийг харж болно. Ийм нүүдэлчдийн соёл урлаг, сэтгэлгээ, шашин шүтлэгийн тухай ч та бас мэдэх болно.

(1911-1924)

Монголчууд: Тусгаар тогтнолоо сэргээн тунхагласан нь

Монголчууд бид өөрийн өнгөрсөн түүхээ танин мэдэх, баримт хэрэглэгдэхүүн, эд өлгийн зүйлсийн учир зүйг ухаарч ойлгох, эх түүхийн мэдлэгээрээ бие биенээсээ дутахгүй байхыг ихээхэн хичээдэг билээ. Түүний дотроос Монголчуудын харь эзэнт гүрний эрхшээлд хэдэн арван жилийг туулсан “Манжийн үе”-ийн түүхийг бүрэн гүйцэд танин мэдэх, нэгдсэн ойлголт авах боломж харьцангуй бага байдаг юм. Бид дэлхийн эзэнт гүрэн байгуулж явснаа сайн мэдэх ч өөрийн хараат хүмүүст эзлэгдэн захирагдаж явсны учир утгыг сайн мэддэггүй. Мэдсэн ч үндэсний үзлийн хандлага давамгайлж өширхөн хардаг. Тэгвэл түүхийг танин мэдэх гэдэг нь аливаа түүхэн үйл явдлын утга учрыг сайтар ойлгох, тухайн түүхэн нөхцөлийг зөв танин мэдэхэд оршино. Монголчууд бидний өмнө тэрхүү мартагдсан түүхийн 300 орчим жилийн хуудсыг нээн үзэх анхны боломжыг энэхүү бүтээл буй болгож байгаа юм. Манжийн үед Монголчуудын дотоод болон гадаад ертөнц юу болж хувирсан, хэрхэн бусдад эзлэгдсэн, монголчууд энэ хугацаанд яаж бодит байдал дээр оршин амьдарч байсныг уг номын хуудсууд харуулна.

(XVII-XX зууны эхэн)

Монголчууд: Харийн тамган доорх нүүдэлчид

Таны гарт очиж буй “Монголчууд нийгэм журамд давшин орсон нь” хэмээх 1924-1959 оны үеийг хамрах зурагт түүхийн энэ ботид социализмын хэмээн нэрлэгдэж бидний нийгэм журамд орж байсан үеийн түүх орсон буй. Суурин иргэншил монголчуудын амьдралд хүч түрэн орж, нүүдэлчин монголчууд хэрхэн хувьсан өөрчлөгдсөнийг эндээс мэдэх боломжтой. Бидний амьдралын зуун дамжиж ирсэн уламжлал, соёл, зан заншил, шашин тэргүүтэн гээгдэж, коммунист үзэл суртлын доор суурин иргэншлийн хэв шинжийг хуулбарлахыг оролдов. Бид “ардын хувьсгал” ялуулж, “феодал” агсадын хөрөнгийг хурааж, амийг нь егүүтгэн, үндэсний үзлийг таягдан хаяж, интернационалч үзлээр хүмүүжиж, соёлын хувьсгал хийж үзэв. Хэдэн мянган жил амьдрал залгуулж, тэжээж ирсэн үнэт зүйлсээ нийгэмчлэн хураалгаж, хоршооллыг ялуулснаар “ардын хувьсгал”- тайгаа эн зэрэгцэх үйл хийж ч үзэв. Энэ бүхнийг та харьцуулан нэг бодоод үзээрэй. Бид эл удаагийн цувралаа Зөвлөлт маягийн засагтай болж, БНМАУ байгуулсан 1924 оноос хоршоолох хөдөлгөөн ялсан 1959 он хүртэлх хугацааг түүхийн нэгэн үе болгон авсан юм. Энэ үед анагаах ухаан, боловсролын бүхэл бүтэн систем бүрэлдэн тогтож, улс орноо батлан хамгаалах байнгын армитай болж, урлаг соёл, эдийн засаг, үйлдвэр бүтээн байгуулалтад ихээхэн дэвшил гарсан ч зарим талаараа хэлмэгдүүлэлт зэрэг Монголын түүхэн дэх хар толбуудыг үлдээсэн юм. '- Нүүдэлчин монголчууд суурьшмал хэв маягийг хүлээн авч буй үеийн түүхийг шинэ бичлэгийн хэв маягаар өгүүлсэн. '- 1924-1959 он хүртэлх түүхийг өгүүлэх 1200 гаруй гэрэл зураг багтсан. '- Энэ үеийн түүхээр гарч буй анхны бүрэн хэмжээний зурагт түүхийн ном.

(1924-1959)

Монголчууд: Нийгэм журамд давшин орсон нь

“Монсудар” хэвлэлийн газраас бүх нийтийн түүхийн боловсролд зориулан гаргаж буй “Монголчууд” цувралын 4 дүгээр ботид XII зууны II хагасаас XVII зууны эхэн үеийн Монголын түүхийг Рашид ал-Дины “Судрын чуулган,” “Өлзийт хааны түүх,” Жуйвени “Дэлхийг байлдан дагуулагчийн түүх”, Сүэнагагийн “Монголчуудын довтолгооны зурагт ном” зэрэг сурвалжуудын чимэглэл зураг болон Монголын эзэнт гүрний үеийн бунханы ханын зургаар баяжуулан өгүүлсэн. XIII зуунд Монголчууд тархай бутархай овог аймгаас дэлхийг эрхшээсэн эзэнт гүрэн болсон түүх хийгээд монгол хаадын засаглал, гадны эрдэмтэн мэргэдийг хэрхэн төрдөө зүтгүүлж байсан хийгээд монголчуудын дэлхийн иргэншилд оруулсан хувь нэмэр, цэрэг дайны урлаг, ахуй соёл, гэр бүлийн харилцаа зэрэг зүйлсийг энэхүү номоос мэдэх боломжтой.

Монголчууд: Дэлхийг эрхшээсэн морьтон дайчдын гүрэн

Энэхүү ном агуулгын хувьд түүхийн асар урт цаг хугацааг хамарч байгаа ч монгол угсаатан бүрэлдэн тогтоход өөр өөрсдийн хувь нэмрийг оруулсан эртний нүүдэлчдийн түүхийг 8 бүлэгт багтаан танилцуулсан. Өөрөөр хэлбэл 800 000 жилийн тэртээ өнөөгийн Монгол нутгаар хэрэн хэсэж асан эртний хүмүүсээс эхлээд, ахуй соёлын хувьд нэгэн нийтлэгийг бий болгож, нэгдмэл улс төрийн хүчин болсон Их Монгол Улс байгуулагдахын өмнөх үеийн нүүдэлчин ард түмнүүдийг түүхийг энгийн ойлгомжтой бичлэгийн хэв маягт буулган өгүүлсэн. Мөн нэн эртний хүмүүс байгаль цаг уурын ямар орчин нөхцөлд хэрхэн амьдарч байв, тэдгээр хүмүүс орчин тойрноо хэрхэн таниж мэдэж, ямар зүйлд сүслэн биширч, юунаас айж жигшин, хөгжлийн ямар замыг туулж ирэв гэдгээс эхлээд түүхэн цаг үе бүрт амьдарч байсан хүмүүсийн хэрэглэж асан эд өлгийн дурсгал, идэж ууж байсан хоол хүнс, бичиж тэмдэглэсэн түүхийн тухай ч өгүүлэх болно. Эрт цагаас үлдэж хоцорсон булш оршуулга, хиргисүүр, буган хөшөө, хүн чулуу зэрэг дурсгалууд бидэнд түүхийн ямар нууцыг өртөөлөн хадгалсныг хийгээд бидний өвөг дээдэс хэрхэн амьдарч ирснийг уг номоос цогцоор нь мэдэх боломжтой.

(Нэн эртнээс XII зууны эхэн)

Монголчууд: Талын нүүдэлчдийн уламжлал

1960 онд Монгол улс 3 дахь үндсэн хуулиа батлан гаргаж мал аж ахуйн орноос хөдөө аж ахуйн болох зорилт тавив. Энэ хугацаанд монголд аж үйлдвэржилт явагдаж, дэлхий дахины хөгжил дэвшилтэй танилцаж эхлэв. Салбар бүхэнд мэргэжилтэй боловсон хүчин бий болж сэхээтний гэх нэгэн давхарга бүрэлдэн тогтжээ. Хотжилт явагдаж Улаанбаатар хотын 2020 он хүртэлх ерөнхий төлөвлөгөөг батлахын зэрэгцээ орон сууны хорооллууд сүндэрлэв. Гадаад харилцаа хөгжиж улсын хилийг тогтоож, нэгдсэн үндэстний байгууллагад элсэн орж монгол улс дэлхийд хүлээн зөвшөөрөгдсөн зэрэг түүхийг энэхүү номоос мэдэх боломжтой. Мөн түүнчлэн III, IV, V 5 жилийн төлөвлөгөөний он жилүүдэд монголын боловсролын тогтолцоо бүрэлдэн бий болж урлаг спортын тив дэлхийн хэмжээний тэмцээнүүд оролцож улс орныхоо батлан хамгаалах чадавхийг ихээр нэмэгдүүлжээ.  

Монголчууд социалист бүтээн байгуулалт

Монсудар хэвлэлийн газраас эрхлэн гаргаж буй "Монголчууд" цуврал нь талын нүүдэлчдийн үеэс социалист бүтээн байгуулалтын үе хүртэлх түүхэн он цагийг хамарсан дан ганц түүхэн гэрэл зургаас гадна архивын баримт материал, эд өлгийн дурсгал зэрэг олон арван ховор нандин баримтуудыг агуулсанаараа онцлогтой.

Монголчууд (6 бүтээлт цуврал)