“Монсудар” хэвлэлийн газраас эрхлэн гаргаж буй “Монгол хэл соёл” цувралын XI боть бөгөөд монгол хэлний 1.700 орчим ойролцоо үгийн эгнээ буюу тэдгээрт хамаарах 7.000 шахам ойролцоо үгийг бүртгэн цуглуулж, цагаан толгойн дарааллаар дэслэн утгын тайлбар хийж, утга зохиол болон хэрэглээний жишээг хадсан болно. Мөн зарим толгой үгийн ард утга ойролцоо хоршоо үг, хэлц үгийг оруулсан.  Ойролцоо үгийн утгын ялгаа хийгээд найруулгын аль төрөл, зэрэгт хамаарахыг шинжлэн тогтоох нь маш ярвигтай, нарийн судалгаа хэдий ч бид энэ бүхнээс бэрхшээлгүйгээр ойролцоо үгийн утгын ялгаа, хэрэглээний заагийг гаргаж өгөхийг зорьсон энэхүү толь нь хэрэглээний болон танин мэдэхүй, эрдэм шинжилгээний чухал ач холбогдолтой юм. Монгол хэлний үгийн баялаг сантай танилцаж, үгийн утгыг зөв ухаарах, үгийг улиглан хэрэглэхээс зайлсхийх, тодорхой цэгцтэй ярьж бичих буюу найруулах эрдмээ сайжруулахаар сурч байгаа оюутан залуус, орчуулагч, сэтгүүлч, нийтлэлч, монгол хэл сурч байгаа гадаад хүмүүс гэхчилэн монгол хэлээр хэлэлцэгч хүн бүхэнд зориулагдсан болно. Мөн хэрэглэгч та бүхэн толгой үгийн хэлхээс дэх хуудасны дугаараар хайсан үгээ хялбархан олох боломжтой.  

Монгол хэлний ойролцоо үгийн толь

Энэхүү толь нь 'Монсудар' хэвлэлийн газраас ШУА-ийн Хэл зохиолын хүрээлэнтэй хамтран 2009 онд гаргасан 'Монгол хэлний хураангуй тайлбар толь' бүтээлийн 4 дэх хэвлэл бөгөөд хэрэглээний хамгийн олон үгтэй, өнөө хүртэл гарсан толь бичгүүдийг шүүн нэгтгэн сайжруулсан, мэргэжлийн тользүйн жишигт нийцсэн анхны толь бичиг юм. Уг толь нь монгол хэлний үгийн баялаг сантай танилцах олон нийт, эрдмийн мөр хөөгч залуус, эх хэлээ идэвхтэй хэрэглэгч сэтгүүлч, номонд шимтэгч хэн бүхний өдөр тутмын хэрэглээний гарын авлага болно.  

Монгол хэлний тайлбар толь

Монгол хэл, бичгийн талаарх төрийн бодлого шийдвэрийг хэрэгжүүлэх, сурталчлан таниулах, монгол бичгийн хэрэглээг дэлгэрүүлэх зорилготой цогц хэрэглэгдэхүүн бүрдсэн, хэрэглээний бүх хэрэгцээ шаардлагыг хангахуйц, бичлэгийг журамласан толь бичиг юм. Монгол бичгийн зөв бичих дүрмийг эмхэтгэн цогц болгосон 50 гаруй мянган монгол толгой үг, 2000 орчим гадаад толгой үгийн сантай, түгээмэл хэрэглэгддэг үгсэд хувилал хийсэн, толгой үг бүрт тайлбар оруулсан нь давхар тайлбар толийн ач холбогдолтой болжээ. Хавсралтад хүний нэрийн толь, монгол улсын засаг захиргааны нэгжийн нэрс, дэлхийн улсууд, нийслэлийн нэр, мөнгөн тэмдэгт болон монгол бичгийн дагавар, нөхцлийн жагсаалтыг зөв бичих тайлбартай нь оруулсан байна.  

Шинээр журамласан толь

Монгол бичгийн зөв бичихзүйн толь

“Монсудар” хэвлэлийн газраас эрхлэн гаргаж буй “Монгол хэл соёл” цувралын VI боть бөгөөд монгол хэлний 8000 гаруй хоршоо үгийг цагаан толгойн дэс дарааллаар байрлуулан, тус бүрийн утгыг тайлбарлаж, уран зохиолын жишээгээр баяжуулан нэрийн хоршоо үг, үйлийн хоршоо үг, бусад хоршоо үг хэмээн гурван бүлэгт хуваан, хавсралт хэсэгт нэг үгийг олон үгтэй хоршсон байдлыг жагсаaлтаар үзүүлсэн юм.  Монгол хэлэнд өргөн хэрэглэгддэг, утга үүргийн хувьд өвөрмөц сонин онцлогтой хэлний нэгж бол хоршоо үг юм. Үг гэдэг хүмүүсийн харилцааны чухал хэрэглүүр төдийгүй тэр үгийг давхар хоршиж хэрэглэх нь монгол хүний сэтгэлгээтэй салшгүй холбоотой. Учир нь үг хорших үзэгдэл нь дэлхийн бусад хэлэнд түгээмэл биш, зарим хэлэнд байх боловч тун цөөн тохиолддог үзэгдэл. Хоёр үг хоршсоноороо нэгийн утга нөгөөгөө тэлэн, санааны явцууг өргөсгөж, илүү тод, олон талт утгыг илэрхийлэх төдийгүй санааг нэмэн дэлгэрүүлэх, хураан товчлох, эрчимжүүлэх, тодосгох зэрэг найруулгын олон өнгө аясыг илтгэдэг.  Тиймээс энэхүү бүтээл нь эх хэлээрээ зөв сайхан ярих, уран яруу найруулж бичих, үгээ зөв сонгож хэрэглэхэд гарын авлага болох тул зохиолч, сэтгүүлч, яруу найрагчид хийгээд ер монгол хэлээр хэлэлцэгч хэн бүхэн хэрэглэх боломжтой. Монгол хэлэнд хэдэн мянган хоршоо үг бэлхнээ байгааг өргөн дэлгэр, зөв зүйтэй хэрэглэж хэвшихэд энэхүү толь тус нэмэр болно.  

Монсудар хэл соёл 6

Монгол хэлний хоршоо үгийн толь

“Монсудар” хэвлэлийн газраас эрхлэн гаргаж буй “Монгол хэл соёл” цувралын VIII боть бөгөөд монгол хэлэнд өрнө дорнын олон хэлнээс монгол хэлний үгийн санд орсон ахуй соёл, худалдаа арилжаа, шашин төртэй холбоотой 2600 гаруй толгой үгийг багтааж, аль хэлний, ямар утгатай үг болохыг тайлбарлан, уг хэлнийх нь дуудлагыг галиглан, жишээгээр тодотгосон болно.  Монгол хэлэнд өрнө дорнын олон хэлнээс нэвтэрсэн харь үг нэлээд бий. Энэ нь монгол хэлний үгийн сан бүрэлдэхүүний хувьд дутуу дулимаг байснаас шалтгаалсан хэрэг огтхон ч бус, харин хол ойрын олон гүрэнтэй нийгэм - түүхийн янз бүрийн үе шатанд түүх, соёл, шашин шүтлэг, улс төр, эдийн засаг худалдааны талаар өргөн харилцаатай явж ирсний баталгаа юм. Тиймээс уг бүтээлд эдгээр үгийг бүртгэн судалж үүсэл гарал, утгыг тайлбарласан нь энэ чиглэлээр гарч буй анхны толь бичиг бөгөөд 1997, 1999 онд хэвлэгдэн гарсан хэдий ч олон нийтийн эрэлт хэрэгцээнээс үүдэн 2014 онд тус цувралд багтаан нэмэн сайжруулж, дахин хэвлэсэн болно.      Энэ нь монгол хэлний үгийн санд түүхэн хөгжлийн явцад бүрэлдэн тогтсон харь үгийг таньж, үгийн сангийн тогтолцоог зөв тогтооход чухал хэрэгцээтэй ба ерөөс монгол хэлээр хэлэлцэгч хэн бүхэнд зориулагдсан танин мэдэхүй, эрдэм шинжилгээний болоод хэрэглээний ач холбогдолтой.  