'Айдурай мэргэн' хэмээх энэхүү 1868 мөр шүлэглэсэн морин үлгэр буюу буриадаар онтогийг нийт монгол уншигчдад зориулан монгол утга зохиолын хэлээр хөрвүүлэхдээ буриад эхтэй нь харгуулснаас гадна, Вагиндра үсгээр Эхирид- булгадын аялгуугаар бичиж, зайлшгүй тайлбарлах шаардлагатай 37 үгсэд зүүлт тайлбар хийн, мөн үгсийн хэлхээг оновчтой цэцнээр орчуулсан эрдэмтэн доктор М.П.Хомоновын орос орчуулгын хамт хавсаргажээ.  

Айдурай мэргэн

Монголын хөрс шороон дээр түгэн дэлгэрч байсан шашны түүхийг авч үзвэл, ард түмнийх нь хэл, соёл, зан заншилд гүн ул мөрөө үлдээсэн бөө мөргөлийн хийгээд бурхны шашны тухай дотоод гадаадын эрдэмтэн мэргэд тал бүрээс нь чамбай судалж арвин том бүтээл туурвижээ. Харин түүхэн тодорхой цаг үед, богино хугацаагаар ч гэсэн хүн амынх нь зарим хэсэг давхаргын дунд бага боловч нэвтэрч байсан махикей, христос, лалын шашны талаар судалгааны баримт тун хомс хэвээр байна. Энэхүү дутагдлыг нөхөхөд дуслын төдий боловч нэмэр болохын үүднээс дундад эртний үед Монгол оронд христосын шашин дэлгэрч байсан талаархи түүх, археологийн баримтаас дээжлэн уншигч олондоо толилуулж байна.  

Дундад зууны монгол оронд загалмайтны шашны урсгал нэвтэрч байсан товч түүхээс

'Хараасгай мэргэн' хэмээх эл морин үлгэрийг нийт монгол уншигчдад зориулан монгол утга зохиолын хэлээр хөрвүүлсэн бол, монгол бичиг, тод үсгээ оюуны хэрэглээ болгон хэрэглэн зарж байгаа өвөрлөгч түмэн, Шинэхээний буриад зан, барга буриадууд, Шинжааны ойрад, дээд монголчууд монгол тогтолцоот үсгээрээ зэрэгцүүлэн уншихад зохистой болов уу хэмээн вагиндра үсгээр хөрвүүлжээ.Тус үлгэрийг мөн М.А Бургин оросоор, Т.Орхон англиар орчуулсныг үгсийн хэлхээний хамт оруулсан байна.  

Monograph Series