Сургуульгүй, эмнэлэггүй, цагдаагүй, гэр бүлгүй, аймаг хотгүй, хил хязгааргүй, замын хөдөлгөөний дүрэмгүй, хүний эрхийн тунхаглалгүй, бүр цаашлаад хувцас хунаргүй, бичиг үсэггүй, нэр ус ч үгүй... Энэ бол 'нийгэмгүй' байдал юм. Эрт урьдын цагаас хүн төрөлхтөн он жилтэй уралдаж, орон зайтай тэмцэлдсээр өнөөгийн нийгмийг зохион бүтээжээ. Зохион бүтээлтийнхээ үр дүнд хүн гэгч зүйл өөрөө байгалийн амьтан, төрийн иргэн, эрх зүйн этгээд, эдийн засгийн хэрэглэгч, шашны сүсэгтэн, философийн бодгаль, урлагийн дүр, улмаар нөхрийнхөө эхнэр, хүүгийнхээ ээж, сургуулийнхаа төгсөгч нь гэсээр орооцолдсон олон харилцаанд хүлэгдэв. Ийнхүү нийгэм олон талтай, ач тустай, адал явдалтай, эргэлзээтэй, ээдрээтэй, гайхамшигтай, гайтай олон зүйлийг багтаасан 'хүний бүтээсэн хийсвэр байгаль' болон сүндэрлэж, бид дунд нь алмайран зогсоход хүрчээ. Энэ бүхнийг танин мэдэхэд нийгэм судлалын хичээл үүд хаалга нь болох юм. Би хүн мөн үү, хүн байхын учир юу вэ, ядуу хүн гэж ямар хүнийг хэлэх вэ, барааны үнийг хэн тогтоож, татварын мөнгийг юунд зарцуулдаг вэ, яагаад сонгуулийн өмнө нь шоу, дараа нь хямрал болдог вэ, хуулийг хэрэгжүүлэх гэж баталдаг уу, зөрчүүлэх гэж баталдаг уу, яг болж буй үйл явдал худал хуурмаг байж болох уу гэх мэт олон асуултын хариуг нийгэм судлалын хичээлээс мэдэж аваарай. Эх түүхээ мэдэхгүй хүн ойд төөрсөн сармагчинтай адил бол эл нийгмээ мэдэхгүй хүн ойд төөрсөнөө ч мэдэхгүй яваа сармагчинтай адил болно.