Эрхэм уншигч та хүн чанар, хүнлэг сэтгэлийн ундарга болсон нэгэн туужийг унших гэж байна. Эл туужийг хэвлэлд шилжүүлэхээр хэвлэх үйлдвэрийн үүдэнд очихдоо нэг л юм дутуу санагдаад яагаад ч юм буцаад явчихсан. Өнгө будаг, үзэмж дизайн, өрөлт гээд бүгд сэтгэлд таацсан атал яагаад хэвлүүлсэнгүй вэ?
Буцаж ирээд бодлоо... Пүрэвжавын Пүрэвсүрэн гэж хэн бэ? Түүний тухай бид хэр сайн мэдэх вэ?
“Алган дээрээ бөмбөрүүлсэн
Айлын хооронд үүрсэн
Азай буурал ээжийнхээ
Ачийг яаж хариулна даа”
гэх юм уу?
​​​“Захгүй говийн үзэсгэлэн
Загийн шугуйд дулаан хө
Дулаан говийн хаваржаандаа
Дуучин ээж минь суугаа даа”
​Хэмээн эхэлдэг дууг та лав сонсож байсан байх... Аль эсвэл наадам болгоноор эгшиглэдэг “Сайхан монгол морь”, шинэ жил бүрээр цангинадаг “Цастай гудамж гантиг цайрч” гэж эхэлдэг шинэ жилийн сүлд дууг ч сонссон байх. Ардын дуу шиг болтлоо ард түмний сэтгэлд уяатай явдаг эдгээр дууг энэ хүн бичжээ. Тийм ээ, энэ хүн бол Төрийн шагналт, Соёлын Гавьяат Зүтгэлтэн зохиолч, яруу найрагч Пүрэвжавын Пүрэвсүрэн юм.
Ийм сайхан шүлэг бичдэг хүний эжий нь ямар хүн байсан бол гэсэн бодолдоо хөтлөгдөн судалж үзсэн юм. Эжий нь давхар биетэй байхдаа тэмээнээс унаж, ураг энджээ. Тэр цагаас хойш хүүхэд гараагүй юм санж. Тэр үед тулгар биетэй байсан түүний найз Баясгалан гэдэс рүүгээ заагаад “Энэ хүүхдийг гарахаар танайд өгнө” гэж хэлжээ. Тэр ёсоор нярайлаад удаагүй байсан найзыгаа Лэгжимаа бүсгүй зорин очиход “Өө хүүгээ авах гэж ирэв үү? хэмээн угтжээ.
Төрүүлсэн ээжийнх нь аав хонины дал шатааж, нутгийн номтой ламаас үг сонсоход “Төөрсөн үр нь түүнийг олоод иржээ” гэхэд ихэд бэлгэшээжээ. Хөхийг нь нэг сайн хөхүүлж цатгаж аваад гэрийн зүг жонжуулан явснаа хожим хүүдээ дурсан ярьсан гэдэг.
Уг нь “Аргал түүхээр явлаа” гэж хэлээд тэмээнд араг тэгнэн явж л дээ... Аргаа гээчихсэн юм болов уу? хэмээн бодол болон угтсан нөхөр нь нэг юм тэвэрчихсэн ирж явааг анзаарч тэр даруй тосон очоод “Тэвэрт чинь юу байгаа юм?” гэж асуужээ. “Чи бид хоёрын хүү” гэхэд юу ч хэлэлгүйгээр хүүг тэврээд гэртээ оржээ. Ингээд сүү аманд нь дусааснаар тэр айлын ууган хүү хэмээгдэх болжээ.
Хүү сургуульд ороход аав, эжий хоёр нь малаа орхиод сумын төвийн айл, дунд ангийн сурагч болж аймгийн төв явахад нь мөн л даган нүүжээ. Сурагч оюутан болж Улсын Багшийн Их Сургуулийн нэгдүгээр курсийг дүүргэж зуны амралтаар гэртээ очиход царай зүс алдсан хүүгээ дагаж Улаанбаатар хотын айл болохоор сэтгэл шулууджээ. Мөн их хайр аа?!
Баянхонгор аймгийн Баацагаан сум, Бөөнцагаан нуурын хөвөөнд өссөн хүү сургууль дамжин суралцаж явахдаа нутгийн номтой айлаас ном зээлж уншсаар нэг л мэдэхэд номын амтанд оржээ.
Энэ хүн хожмоо уран бүтээлийн гараагаа эхэлж “Их Тээлийн даваа”, “Үдийн наран өндөр”, “Цагаан шөнө” тэргүүт тууж, “Хүний тухай дууль”, “Бүргэдийн дууль”, “Өшөө”, “Хар могой”, “Арван жилийн дараа” зэрэг олон сайхан дууль, өгүүллэг бичжээ. Харин “Их Тээлийн даваа” туужаа 1980 онд бичсэн байна.
Би сурагч байхдаа уншиж өнчин Тулгыг өрөвдөн уйлж хоноод маргааш нь бүлцийсэн нүдтэй "амьтан" хичээлдээ явж билээ. Багш "Хэн нэгэн дээрэлхсэн үү, багшдаа хэлчих" гэхэд нь дахиад л уйлчхаж билээ. Учрыг мэдсэн багш минь 100 төгрөг өгөөд "Үүгээр дуртай юмаа авч идээд, маргааш хичээлдээ ирээрэй" гэж хэлсэн сэн. Ачит багшийн минь сэтгэл уран зохиолд улам дуртай болоход ингэж нөлөөлсөн юм.
“Энэ хөндий хүн, малын жаргалын орон шүү. Ийм газар зовлон гуниг гэгчийг мартаж болох байх…” гэсэн өгүүлбэр туужид бий. Энэ хэсгийг уншихад Хагийн хар нуурт мориор хүрч очиход “Хавиргын даваа” нэртэй сүрдэм давааг давахад яг л ийм мэдрэмж төрдөг дөө. Хүүхэд ахуйдаа өрөвддөг асан өнчин Тулгаараа өдгөө бахархана. Уран зохиолын дүрээс-амьдралаас Тулгыг эрэх л юм. Эмгэнэлтэй, ээдрээтэй хувь тавилан туулсан энэ хүн хатуу хөтүүгийн өмнө хэнд ч гомдоллосонгүй... Ийм л хүчирхэг дүр-хүн. “Их Тээлийн дууч Тулга шиг л дуулдаг болох сон” гэж бодохдоо уртын дуунд ухаангүй дурлаж, дуулахын дайтай дуулахыг хичээж, дуулах эрдэмд суралцаж байна. Олны өмнө гэхээсээ илүү эх дэлхийдээ дуулан өгөхийг эрхэмлэх болсон доо.
Зураач Батбаярын Төрмөнх найз маань “Өнчин хүн их нөмөр бараадна, айл бараадна. Итгээд зүглээд л байна. Жаахан дулаан байг гээд ийм өнгө сонголоо” хэмээсэн юм. Найзын минь аав яруу найрагч В.Батбаяр бол П.Пүрэвсүрэн зохиолчийн маань гарын шавь юм шүү дээ. Учрал ерөөл гэж сайхан шүү.

“Ножо” хэвлэлийн газраас эрхлэн гаргадаг “Хэлхээгүй сувд” цуврал ийнхүү “Их тээлийн дууч”-аар бүл нэмж байна. Юутай сайхан...